CCF2013101406

T

\

i

Jeszcze bardziej godny uwagi jest fakt, że fotografowane obiekty zostały rozmyślnie tak dobrane, aby nie dawały wskazówek co do swego koloru. Land, aby upewnić się, że osoby biorące udział w eksperymencie nie dokonują nieświadomie projekcji barwy, sfotografował plastikowe szpulki, wełnę i bryły geometryczne, których kolor nie ( był widzom znany. Sposób funkcjonowania oka i optycznych centrów mózgu, który pozwala im na ów niesłychany wyczyn kontekstowania wewnętrznego, został tylko częściowo zrozumiany. Faktyczny bodziec wykonuje jednak zaledwie część zadania.

„Kontekstowanie” obejmuje prawdopodobnie co najmniej dwa ' całkowicie odmienne, lecz powiązane procesy - jeden zachodzący we ) wnętrzu organizmu, drugi - poza nim. Pierwszy z nich zachodzi \ w mózgu i jest funkcją bądź przeszłych doświadczeń (zaprogramowane i uwewnętrznione kontekstowanie) lub struktury systemu nerwowego ’ (kontekstowanie wrodzone) albo obu na raz. Kontekstowanie zewnętrz- , ne sprowadza się do sytuacji oraz (lub) układu, w jakim zachodzi wydarzenie (kontekstowanie sytuacyjne i [lub] środowiskowe)⁹.

Przykładem    wzrastającego    zainteresowania związkami między i

zewnętrznym kontekstem a zachowaniem jest powszechne zainteresowanie i niepokój spowodowany klęską naszej komunalnej gospodarki ) mieszkaniowej. Pruilt-Igoe Ilomes w Saint Luis to tylko jeden z przy- > kładów. Wybudowanie osiedla o wartości dwudziestu sześciu milionów , dolarów, którymi obciążono biedne rodziny murzyńskie, stało się kom- ' pletnym fiaskiem. Większość budynków wysadzono w powietrze, po- • nieważ nikt nie chciał    w nich zamieszkać.    >

Wady i mankamenty komfortowego budownictwa komunalnego dla ubogich rodzin są rozliczne: matki nie mogą doglądać dzieci,    >

brakuje punktów usługowych, nie ma sklepów i supermarketów,    *

a bardzo często brak także bezpośredniego dojścia do jakiegokolwiek    j

środka komunikacji publicznej. Nie ma centrów rekreacyjnych dla    )

nastolatków i jest tylko kilka placów zabaw dla najmłodszych dzieci.    j

-    >

⁵ Rozróżnienia te są całkowicie arbitralne, poczynione zostały wyłącznie dla wygody czytelnika i autora. Niekoniecznie muszą pojawiać się w naturze. Dychotomia    >

wewnątrzny-zewnętrzny obalana była wielokrotnie nie tylko przez transakcjonalistów    j

(zob. Kilpatrick 1961), idących śladami Deweya, lecz również w moich własnych    )

pracach. Doświadczenie (kultura) oddziałuje na strukturę mózgu, aby ukształtować    ^

umysł (mind). Nie jest ważne, jak mózg jest modyfikowany; ważne jest, że zmiana taka    |

zachodzi i jest ciągła.    y

>

)

V

•:

W przypadku jakichkolwiek trudności finansowych, pierwszą rzeczą, która na tym najbardziej cierpi, jest utrzymywanie porządku, a stąd niedaleko do rozprzężenia; windy i klatki schodowe zmieniają się w śmiertelne zasadzki. Zarzuty stawiane mieszkaniom o wysokim standardzie przeznaczonym dla rodzin o niskich dochodach są sprawą złożoną i ujawniają, iż coraz częściej uznawany jest fakt, że środowisko nie pozostaje bez wpływu na zachowanie ludzi.

Chociaż kontekst sytuacyjny i środowiskowy dopiero od niedawna poddany został systematycznym studiom, to jednak wpływ środowiska na zachowanie człowieka znany jest od lat. Ludzie pokroju przemysłowca Pullmana (zob. Buder 1967) poczynili niezwykle światłe i pionierskie, jak na owe czasy, spostrzeżenia. Pullman był przekonany, że gdyby zapewniono robotnikom czyste, dobrze wentylowane i przestrzenne mieszkania w miłym otoczeniu, wywarłoby to zbawienny wpływ na ich zdrowie, ogólnie dobre samopoczucie, a także spowodowałoby wzrost efektywności pracy. Pullman nie mylił się w swoich analizach. On po prostu nie żył zgodnie z głoszonymi ideałami. Główna ulica, przy której mieszkali nadzorcy i kierownicy pracujący w jego fabryce, była tym wszystkim, o czym mówił, robotnicy natomiast nadal żyli w nędznych mieszkaniach. Izolacja w małym przemysłowym miasteczku, bliskie sąsiedztwo wyściełanych pluszowymi dywanami domów menedżerów na zasadzie kontrastu unaoczniły im fatalne warunki mieszkaniowe, w efekcie robotnicy przystąpili do gwałtownego strajku. Było jeszcze wiele innych ludzkich, ekonomicznych i politycznych potrzeb, których Pullman nie wziął pod uwagę, a które doprowadziły do niezadowolenia robotników. Głoszony, lecz nie realizowany idealizm Pullmana był wyłącznie słomianym zapałem. Zaledwie kilka osób zdawało sobie w pełni sprawę, w jak rzeczywiście ciężkich warunkach żyli i pracowali robotnicy Pullmana. W ten sposób wyrządzono nieobliczalne szkody obiecującej, aczkolwiek kruchej teorii o wpływie środowiska na zachowanie człowieka i dano do ręki broń „twardogłowym” i „praktycznym” typom, którzy myśleli wyłącznie o stratach i zyskach.

Bardzo często wpływ zaprogramowanego kontekstowania (doświadczenie) lub kontekstowania wrodzonego (tego, które wbudowane jest w organizm człowieka) bywa pomijany milczeniem. Spróbujmy teraz prześledzić przestrzenne potrzeby jednostki i jej odczucia związane z określonym typem przestrzeni. Znałem kobiety, które po-

101