Pozytywizm 211
sumy przykrości. Tym jednak, co odróżnia Milla od Benthama, jest fakt, że wartość moralną czynu ocenia nie tylko po skutkach, lecz także po intencjach. O obiektywnej wartości przyjemności decyduje nie intensywność czy stopień zadowolenia, lecz także jakość: przyjemność mędrca osiągana w takich samych okolicznościach jest inna (doskonalsza) niż przyjemność prostaka: „Lepiej być niezadowolonym człowiekiem niż zadowoloną świnią; lepiej być niezadowolonym Sokratesem niż zadowolonym głupcem. A jeżeli głupiec i Świnia są innego zdania, to dlatego, że umieją patrzeć na sprawę wyłącznie ze swego punktu widzenia”102.
Herbert Spencer (1820—1903) naszkicował program pozytywizmu ewolucjonistycznego i uczynił to na rok przed ukazaniem się książki
0 powstaniu gatunków Charlesa Roberta Darwina (1809—1882). Tak jak Darwin mówił o ewolucji, tak Spencer — o postępie. Nauki biologiczne odegrały ważną rolę w rozwoju pozytywizmu, natomiast „teoria ewolucji przyczyniła się walnie do utrwalenia obrazu świata, w którym wszystkie sytuacje życia ludzkiego dadzą się zredukować do biologicznych, a wszystkie urządzenia świata ludzkiego — do narzędzi biologicznego trwania”103. Z pozytywizmem wiąże się przekonanie, że wszystkie gatunki żywe podlegąją zmianom ewolucyjnym, natomiast wszystkie zdobycze kultury, duchowe i materialne, mają wartość w takim stopniu, w jakim przyczyniają się do wzmocnienia biologicznej kondycji gatunku ludzkiego. Pogląd taki głosili Thomas Robert Mal-thus (1776—1834) oraz Charles R. Darwin. O ile jednak Darwin ograniczał się do biologii, o tyle „Spencer usiłował (...) teorię ewolucji sformułować w takiej postaci, by obejmowała nie tylko rozwój przyrody organicznej, ale wszystkie formy bytu, potraktowane przy tym w swoich przemianach nie po prostu jako poszczególne i niezależne przypadki, w których te same prawa ewolucyjne są czynne, ale jako jeden
1 ten sam proces, zachodzący kolejno w coraz bardziej zróżnicowanych obszarach świata”104.
103 J.S. Mili: Utylitaryzm..., s. 14.
103 L. Kołakowski: Filozofia pozytywistyczna..., s. 95. 1<w Ibidem, s. 96.