CCF2013101415

aby nie ważyli się na żadne «iigle». Eguchi spędza sześć nocy przy boku sześciu różnych dziewcząt. Wirtuozeria Kawabaty polega na tym, że potrafił uczynić każde z doświadczeń Eguchiego całkowicie różnym, chociaż owych sześć kobiet nie wypowiedziało ani słowa, nie odkryło żadnej ze swych tajemnic, poza nagością. Jego myśli, gdy leżał u boku śpiących piękności, objęły całe jego życie, szczególnie jego zauroczenie pięknem ciała młodych kobiet”.

Umysł mieszkańca Zachodu wzdraga się na myśl o człowieku szukającym noc w noc biernej przyjemności fizycznej, śpiącym u boku pięknych, nagich dziewic tylko po to, aby przywołać wspomnienia. I znów, w wysokim kontekście kulturowym mniej trzeba danych, aby przekazać znaczący komunikat. Geniusz Kawabaty polega na tym, że używając nagości kobiet pogrążonych w narkotycznym śnie potrafił ukazać wszystko to, co tkwi w mężczyźnie.

Antropolog Weston LaBarre (zob. 1954) wniósł wielki wkład w rozwój wiedzy o człowieku, zwracając naszą uwagę nie tylko na fakt, że w większym stopniu niźli ciało człowieka podlegają ewolucji jego ekstensje, ale także prowadząc obserwacje „ludzkiego zwierzęcia” w jego środowisku naturalnym. Oto cytat z jednej z jego prac (zob. 1962), który trafnie pokazuje, jak wiele rzeczy uznajemy za pewniki, nawet w tak potocznych sytuacjach jak maczanie pączków w kawie.

„Podczas ostatniej wojny [II wojna światowa - E.T.H.'] w jednym z odcinków Stars and Stripes, wiadomości filmowych ukazujących się w Afryce Północnej, pokazano zdjęcie żołnierza amerykańskiego uczącego swego arabskiego kolegę szlachetnej sztuki jedzenia pączków moczonych w kawie. Amerykanin najwyraźniej świetnie się bawił całą tą sytuacją: wymowa zdjęcia była jednak nieco głębsza: Spójrzcie, jak łatwo Amerykanie zjednują sobie przyjaciół - ucząc cudzoziemca prostego amerykańskiego zwyczaju. Antropolog zaprotestuje w tym momencie: czy chodzi tu rzeczywiście o jedzenie pączków? Czy żołnierz amerykański uczy [...] Araba wszystkiego, co powinien wiedzieć o jedzeniu pączków moczonych w kawie? Zwyczaj ten wywołuje wspomnienie Emily Post, bojowniczki o prawo kobiet do awansu społecznego, Jiggs i Mag-gie^[7], buntu amerykańskiego mężczyzny przeciwko Mamusi, uosobieniu dobrych manier w społeczeństwie neomatriarchalnym i jeszcze wiele innych. U podstaw tych asocjacji leży bezklasowe społeczeństwo amerykańskie, w którym każdy z jego członków usiłuje zmienić własny status społeczny, tłumacząc wszystkim wokoło, że jest „swoim człowiekiem”, przeciętnym nonkonformistycznym konformistą. Moczenie pączków w kawie jest znakiem tego wszystkiego - i czegoś więcej”.

¹⁷¹ Postacie z popularnego komiksu - przyp. tłum..

Komentarz LaBarre’a dotyczy pomniejszego wzoru kulturowego właściwego męskiej części społeczeństwa amerykańskiego, jest doskonałą ilustracją faktu, że poza pozornie błahym działaniem, jakim jest na przykład moczenie pączków w kawie, kryją się zalążki niepokoju społecznego. Zdarzenia tego rodzaju mogłyby, przynajmniej w pewnym stopniu, pomóc przewidzieć energię i siłę emocjonalną, jaka kryła się w wystąpieniach młodych następnego pokolenia, buntujących się nie tylko przeciwko kurateli matek, lecz także przeciwko temu wszystkiemu, co uważali za przejaw represji w stosunku do jednostki. W latach czterdziestych synowie robili matkom na przekór mocząc pączki w kawie, dzisiaj ich dzieci zburzyły cały system kontroli rodzicielskiej. W dzisiejszych czasach przykład z pączkami wydaje się śmieszny i nieatrakcyjny. Spostrzeżenie LaBarre’a jest jednak nadal aktualne: aby prawidłowo zinterpretować nawet najdrobniejszy zwyczaj, należy odwołać się do towarzyszącego mu kontekstu. Żołnierz, który znajduje wielką przyjemność w zanurzaniu ciastka w porannej kawie, nie potrafi powiedzieć, dlaczego uważa tę prostą czynność za swoistą gratyfikację psychologiczną. Im więcej znaczeń kryje się w jego działaniu (im wyższy kontekst), tym trudniej mu je wytłumaczyć.