CCI00017

nadzieje uzależnione będą w dalszym ciągu od postawy IRA i jej deklaracji rozbrojeniowych. To zaś na pewno wpływać będzie na stosunki między ulster-skimi unionistami i Sinn Fein (partia katolicka stanowiąca polityczne skrzydło IRA), a w konsekwencji na możliwość współpracy tych partii w nowym rządzie i parlamencie prowincji.

Nieodłącznym elementem ustroju politycznego Wielkiej Brytanii są partie. Ich początków można upatrywać już w w. XVIII. W okresie restauracji Stuartów powstały w Anglii dwa stronnictwa: torysi i wigowie. Torysi byli - najogólniej biorąc - katolikami i stronnikami króla; wigowie opowiadali się po stronie dysydentów Kościoła anglikańskiego. W praktyce politycznej granica poglądów jednych i drugich była dość płynna, zdarzały się wzajemne odstępstwa i kompromisy. Od tych stronnictw wywodzi się rodowód dzisiejszych partii politycznych; torysi z czasem, kiedy podział nabrał charakteru politycznego, utożsamieni zostali z partiami prawicy (dzisiejsi konserwatyści), wigowie - z liberałami, których znaczenie w w. XX zmalało na skutek powstania silnej Partii Pracy.

Po drugiej wojnie światowej ton życiu politycznemu nadają dwie zmieniające się przy władzy partie: konserwatywna i Partia Pracy¹. Inne działające w systemie partyjnym partie polityczne wskutek dominacji swych potężnych konkurentów są wręcz pozbawione realnych szans na zdobycie władzy. Najważniejszą partią „trzecią” jest Partia Liberalnych Demokratów, utworzona w marcu 1988 r. z połączenia Partii Liberalnej, założonej w r. 1887, z Partią Socjaldemokratyczną, założoną w r. 1981, która powstała na skutek rozłamu w Partii Pracy. Partia Liberalnych Demokratów posiadała stosunkowo dużą reprezentację w Izbie Gmin, liczącą po wyborach w 1992 r. 20 posłów. Wydaje się, że jako jedyna może ona nawiązywać do tradycji Partii Liberalnej, jako partii „trzeciej”, która w latach 1940-1945 i 1978-1979 odgrywała pewną rolę w sprawowaniu władzy. Po wyborach w r. 1992 pozostałe działające w Wielkiej Brytanii partie polityczne posiadały w izbie reprezentację liczącą łącznie 24 posłów.

III. IZBA GMIN

1. UWAGI OGÓLNE

Cechą charakterystyczną kształtowania się struktury władzy w Anglii było dążenie do podziału i racjonalizacji funkcji państwowych, które w w. XVIII

20

1

Obok Partii Konserwatywnej, Partii Pracy oraz jako „trzeciej” Partii Liberalno-Demokratycznej w systemie partyjnym Wielkiej Brytanii działają: Szkocka Partia Narodowa; Walijska Partia Narodowa (Piaicl Cymru)\ współpracująca z Partią Pracy Partia Spółdzielcza; Partia Zielonych; utworzona w r. 1991, w miejsce rozwiązanej Komunistycznej Partii Wielkiej Brytanii, Lewica Demokratyczna; skrajnie prawicowa Brytyjska Partia Narodowa. W Irlandii Północnej działają natomiast: Partia Ulsterskich Unionistów, Demokratyczna Partia Unionistów, Sinn Fein oraz SDLP jako partia umiarkowanych katolików północnoirlandzkich.