Magazyn61401

410

KOSZTY WŁASNE I ICH OBLICZANIE

tu, a w dalszym ciągu i od polityki ceny przedsiębiorstwa.

2. Rodzaje i sposoby kalkulacji, a) Kalkulacja wstępna i kontrolna. Przystępując do omówienia samej kalkulacji zaznaczyć należy, że kalkulację otrzymuje się dopiero po ustaleniu wszystkich jej składników, to znaczy po wykonaniu zlecenia sprzedaży wzgl. po wykonaniu produkcji, wtedy bowiem posiada się wartości rzeczywiste (cenę sprzedaży wzgl. koszt własny wyrobu). Życie handlowe jednak żąda obliczania k. w. jeszcze przed wykonaniem t. j. przed sprzedażą wzgl. przed rozpoczęciem produkcji, a więc na podstawie składników nierzeczywistych, przypuszczalnych, mniej lub więcej ścisłych, wziętych zawsze z praktyki. Ta przypuszczalna kalkulacja służy jako podstawa do rozpoczęcia czynności handlowej czy przemysłowej, natomiast kalkulacja druga, rzeczywista służy do skontrolowania słuszności obliczeń. I dlatego nazwano te kalkulacje: pierwszą — wstępną, a drugą — następną, kontrolną.

b)    Kalkulacja ogólna i jednostkowa. Z uwagi na przedmiot kalkulacji rozróżnia się: kalkulację ogólną i kalkulację jednostkową. Kalkulacja ogólna ma za cel wykazanie wysokości kosztów całości przedsiębiorstwa w stosunku do pewnej jednostki mniej lub więcej ścisłej np. koszt ogólny jednej strony druku, koszt jednego metra przetartych bez względu na ich jakość desek, lub koszt ioo kg zbioru w ogólności. Kalkulacja jednostkowa zaś ma wykazać ścisłą wartość pewnej określonej jednostki np. ioo kg pszenicy danego pola, i m desek ściśle podanych i t. d.

c)    Kalkulacja masowa i seryjna, zakupu, zbytu i wytwórcza. Z kalkulacją jednostkową łączy się kalkulacja masowa i seryjna. Kalkulacja masowa — to produkcja, której własny koszt otrzymuje się przez podzielenie wartości kosztów przez ilość i otrzymuje się ścisłą wartość jednostkową np. i ton-nę węgla. Kalkulacja seryjna jest więcej zróżniczkowaną kalkulacją masową. Podchodząc do kalkulacji od strony jej przeznaczenia, odróżnia się kalkulację zakupu, kalkulację zbytu i wreszcie kalkulację wytwórczą (wytwarzania). Ta ostatnia ma za zadanie obliczenie kosztów własnych nowo-wytworzonego wyrobu gotowego, względnie półfabrykatu.

d)    Kalkulacja wsteczna. Wszystkie powyższe kalkulacje rozpatrywaliśmy od strony zakupu przez dodanie własnych kosztów handlowych ewent. i przemysłowych dla wyprowadzenia ceny sprzedaży. Rozpatrując zagadnienie odwrotnie t. j. od ceny końcowej (sprzedaży) do wartości początkowej, przeprowadza się t. zw. kalkulację wsteczną. Ten rodzaj obliczenia kosztów własnych jest niezmiernie ważny dla ustalenia najwyższej ceny zakupu surowca t. zn. limitu, albo dla zdania sobie sprawy z kosztów (wytwarzania) konkurencji, t. j. dla porównania własnych kosztów z cudzemi.

ej Kalkulacja kupiecka i przemysłowa. Ze względu na rodzaj przedsiębiorstwa jak i na technikę obliczania własnych kosztów dzieli się kalkulację na dwa zasadnicze rodzaje, a mianowicie: na kalkulację handlową (kupiecką) i przemysłową (wytwórczą). (Łączy się z tern podział kosztów na wytwórcze i niewytwórcze. Podział ten jest rzeczowo wręcz fałszywy, bo tu i tam występują koszty zbędne, nieprodukcyjne, albo także tu i tam każdy koszt wzmacniający siłę gospodarczą towaru czy wyrobu musi się uznać za wytwórczy — iw ten sposób koszty reklamy są wytwórcze, chociaż siłą rzeczy tylko do pewnej wysokości kosztów, zależnie od rodzaju towaru i rynku zbytu). Kalkulacja kupiecka nie jest tak zróżniczkowana jak przemysłowa. Dla kupieckiej wystarcza księgowość handlowa z od-powiedniemi rachunkami czy pomocniczemi księgami kosztów — w rzeczywistości obliczenie ceny własnych kosztów sprzedaży dokonuje się na podstawie ogólnego, procentowego wskaźnika kosztów kalkulującego przedsiębiorstwa, wzgl kalkuluje się w stosunku do cen rynku zbytu. Natomiast przedsiębiorstwo przemysłowe, wytwarzając zarówno nowy produkt jak i produkt znany, ale w odmiennych, nowych stosunkach gospodarczych, musi ustalać nową wartość; a tego może dokonać tylko na podstawie szczegółowych danych, co do zużytych surowców, materjałów pomocniczych, ilości godzin przepracowanych, wartości zużytych ruchomości i nieruchomości i t. p. Księgowość handlowa nie może tych szczegółowych danych dostarczyć, byłaby wtedy za obszerną, a co za tern idzie — nieprzejrzystą. W celu uchwycenia tych szczegółowych danych prowadzi się księgi techniczne, zawierające przeważnie dane ilościowe, a nie wartościowe, dla każdego co najmniej ośrodka kosztów i to zawsze z dalszym jeszcze podziałem. Również kalkulację prze-