Magazyn61501

411

KOSZTY WŁASNE I ICH OBLICZANIE

myślową przeprowadza się w ten sposób — a przy zamówieniach indywidualnych zawsze, — że zamówienie otrzymuje swój Nr. bieżący, względnie Nr. wykazu pod którym to numerem, względnie na którym to wykazie zapisuje się ilość zużytych ma-terjałów, godzin pracy i t. d. Tak ilościowo obliczone koszty własne (kalkulacja ilościowa), przelicza się na podstawie ksiąg na wartości, t. j. kalkulację ilościową zamienia się na kalkulację wartościową. W ten sposób księgowość handlowa bada i kontroluje w końcowych wartościach (cyfrach) księgowość techniczną, a co najważniejsze księgowość handlowa ma możność ciągłego badania stałości ruchu i zwyżki czy zniżki usprawnienia pracy przedsiębiorstwa, a to przez zbadanie pod względem ilości i wartości wyrobu gotowego czy półfabrykatu.

f)    Kalkulacja kursowa. Wkońcu należy wspomnieć i o trzeciej kalkulacji t. zn. kursowej (parytetowej), która ma wówczas zastosowanie, gdy jeden ze składników (z reguły surowiec) kupuje (sprzedaje) się w walutach zagranicznych. W takim wypadku zestawia się tabelę, na której zwyżka czy zniżka kursu jest już odpowiednio obliczona i w ten sposób otrzymuje się od-razu cenę bez konieczności dodatkowych obliczeń, powstałych przez zwyżkę czy zniżkę kursu.

g)    Kalkulacja samoistna. Obliczanie k. w. przeprowadzają przedsiębiorstwa na podstawie swej własnej praktyki lub przyjętego w danej branży zwyczaju, albo w zastosowaniu do stosunków gospodarczych rynku zbytu. Tego rodzaju kalkulację zowiemy kalkulacją samoistną. W rzeczywistości zaś, nie jest to żadna kalkulacja, ale mniej lub więcej dowolne obliczenie wartości względnie ceny. Wartość takiej kalkulacji sprawdza rachunek strat i zysków przez końcowy zysk (stratę) przy zamknięciu roku gospodarczego — czyli kontrola za zbyt ogólna.

h)    Kalkulacja statystyczna. Drugi rodzaj kalkulacji — kalkulacji zawisłej — jest oparty na pewnych danych, z reguły ścisłych. Zależnie od sposobu zorganizowania składników kalkulacyjnych, dzielimy ją na statystyczną, techniczną i księgową. Przedsiębiorstwo prowadząc szczegółowe statystyki (zestawienia) stosownie do swych celów, używa tych danych statystycznych, przeważnie odpowiednio jeszcze przerobionych, do obliczeń kosztów własnych, już to dla wstępnych zamówień, już to w ogólności dla obliczenia kosztów swej produkcji. Kontroli takiej kalkulacji dokonuje się przez rachunek strat i zysków, siłą rzeczy w końcowym wyniku czyli jest to kontrola za zbyt ogólna. Używanie statystyki do kalkulacji opiera się na możności natychmiastowego otrzymania nawet ścisłych kosztów.

i) Kalkulacja techniczna. Kalkulacja techniczna jest kalkulacją, do której cyfry dotyczące zużycia ilości składników czerpie się z ksiąg technicznych (warsztatowych), znajdujących się bezpośrednio w produkcji dla każdego ośrodka kosztów przemysłowych. Sam sposób organizacji ksiąg, zapisków, zestawień zużytych materjalów i godzin pracy zależy znów wyłącznie od rodzaju czynności przedsiębiorstwa. Zauważa się, że zaczerpnięte dane z ksiąg technicznych, dotyczą czynności ściśle przemysłowej czyli dają część kalkulacji, a resztę składników handlowych dostarcza już księgowość. Używanie ksiąg technicznych spowodowane jest tern, że niepodobieństwem jest zaprowadzenie tak dużej ilości rachunków w księgowości, jak to wymaga zróżniczkowana wytwórczość. Tak ilościowo wykazane zużyte składniki produkcji — otrzymają swe wartości z ksiąg handlowych t. j. z księgowości gdzie prowadzi się księgi i wartościowe i ilościowe dla tych składników.

3. Kalkulacja księgowa. Widzimy z tego, że k. w. powinna wykazywać księgowość, a z jej istoty wynika, że wartości zaksięgowane muszą się wzajemnie zgadzać — czyli księgowość dostarcza kalkulacji wartości pewne, uzgodnione i prawdziwe. Mamy dwie kalkulacje: kalkulację kosztów własnych i kalkulację własnej ceny sprzedaży. Te dwie kalkulacje musi dać księgowość. I tak:

W przedsiębiorstwach handlowych prowadzi się jeden albo dwa rachunki kalkulacyjne, a mianowicie: rachunek towarów albo rachunek zakupu towarów i rachunek sprzedaży towarów. Te dwa rachunki dostaje się przez podzielenie rachunku towarów.

Pierwszy sposób:

Przychód Rachunek towarów    Rozchód

i. Cena zakupu    i. Cena sprzedaży

z. Koszty bezpośrednie 2. _LZapas pozostały Koszty pośrednie 3.* Różnica—saldo (zysk)

Uwaga: Jeżeli strona przychodu byłaby większa niż strona rozchodu — to wtedy różnicę t. j. stratę zostawia się po stronie rozchodu.

27*