Magazyn61001

406

KOSZTY WŁASNE I ICH OBLICZANIE

Dla zrozumienia znaczenia kosztów i ich wzajemnego stosunku względem siebie — przedstawia się na ogólnym wzorze stosunek ich powstania i zależności:

A.    Przebieg kosztów przemysłowych:

i. Cena surowców z kosztami kupna

+ 2. Cena produkcji (ruchu)

5. Własne koszty wytwórcze -f- 4- Koszty handlowe ogólne

5. Cena kosztów własnych + 6. Koszty własne sprzedaży

7. Własna cena sprzedaży + 8. Zysk

9. Cena sprzedaży

B.    Przebieg kosztów handlowych:

1.    Cena kupna

2.    Koszty zakupu

3.    Własna cena zakupu

+ 4. Własne koszty handlowe (ogólne)

5. Cena kosztów własnych + 6. Własne koszty sprzedaży

7. Własna cena sprzedaży -f- 8. Zysk

9. Cena sprzedaży

Powyższe dwa zestawienia mówią, że istnieją koszty, których wysokość jest niezależna od stopnia zatrudnienia — jak część kosztów ruchu i handlowych ogólnych, i że istnieją koszty, które łączą się z po-szczególnemi czynnościami bezpośrednio — jak wydatki połączone z kupnem surowców albo koszty zakupu, czyli że mamy koszty stałe i zmienne, bezpośrednie i pośrednie tak przemysłowe jak i handlowe.

Pod kosztami stałemi należy rozumieć te wszystkie k. w., które przedsiębiorstwo musi pokryć bez względu na to czy jest ono czynne, czy też nie; dalej i te koszty, które ponosi czynne przedsiębiorstwo niezależnie od wielkości zatrudnienia, t. zn., że przy pewnem najmniejszem zatrudnieniu aż do pewnego największego zatrudnienia ponosi przedsiębiorstwo te same koszty stałe, a dopiero po przekroczeniu tego stopnia nasilenia, tej maksymalnej granicy zatrudnienia — koszty stale znów się podnoszą do pewnej granicy zatrudnienia. I tak koszty stałego nadzoru nad przedsiębiorstwem muszą istnieć zawsze; pewna ilość sił umysłowych i roboczych musi być zatrudniona, aby utrzymać produkcję na pewnym poziomie i dopiero po przekroczeniu tej granicy (poziomu) musi się zwiększyć ilość tych sił. To samo odnosi się i do kosztów rzeczowych. Ogólnie: koszty stałe nie są związane z wysokością stopnia zatrudnienia — inne zaś — k. zmienne — zależą od ilości zatrudnionych w przedsiębiorstwie sil, względnie od wielkości produkcji. Ta zależność jest już to równomierna, proporcjonalna do zatrudnienia, już to różnomierna: zwyżkowa lub zniżkowa; to znaczy, gdy koszty zwiększają się równomiernie — to o taką samą ilość czy wartość zwiększa się produkcja, ilość względnie wartość produktów, zaś przy wzrastaniu kosztów — produkcja nie zwiększa się proporcjonalnie czyli koszty stają się wyższe a produkcja wyrobu gotowego droższa; przy obniżaniu kosztów jest odwrotnie. Nietylko do obliczania wartości wyrobów jest ważne rozróżnienie kosztów na stałe i zmienne, ale także i dla oceny wydajności pracy przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo rozwijając się normalnie — podnosi swą wydajność pracy (ilość produkcji względnie obrót) przy tej samej wartości, przy tych samych kosztach; gdy jednak przedsiębiorstwo obniża swą pracę czy swój obrót, pracuje już drożej, bo koszty stale pozostają nadal te same czyli przedsiębiorstwo upada. Odwrotnie dzieje się przy silnym wzroście pracy w przedsiębiorstwie, albowiem wtedy koszt własny wyrobów maleje ze względu na istotę kosztów stałych; wtedy mówi się, że przedsiębiorstwo pracuje oszczędnie. Są jednak koszty, które nie są zawisłe od zatrudnienia, ale odwrotnie mają wpłynąć na zwiększenie produkcji; do tych kosztów zalicza Hellauer koszty propagandy i reklamy.

Zużycie kosztów bezpośrednich następuje przez połączenie, dodanie ich do czynności powodujących te koszty, co zwiększa wartość tych czynności handlowo-przemysło-wych t. j. produkcji danych wyrobów czy też towarów. Koszty bezpośrednie występują zawsze zarówno przy jednostkowych tranzakcjach, czy produkcji pojedynczych wyrobów, — jak i przy masowych, jedno-gatunkowych wyrobach (masowej produkcji), a więc wszędzie tam, gdzie przez doliczenie poniesionych kosztów można w sposób bezpośredni zwiększyć wartość danego towaru czy wyrobu, a przy produkcji względnie przy handlowych czynnościach