CCI00069

du na płeć, rasę, język, religię, poglądy polityczne oraz pozycję osobistą i społeczną.

Przytoczone sformułowania świadczą o tym, że ustrojodawca włoski nawiązuje w sposób wyraźny do nienaruszalnych, naturalnych praw człowieka, a więc przynależnych w sposób naturalny każdej jednostce. Wymieniona wprost zasada równości wobec prawa rodzi po stronie państwa obowiązek „usunięcia wszelkich przeszkód natury ekonomicznej i społecznej, które ograniczając faktycznie wolność i równość obywateli, utrudniają pełny rozwój jednostki ludzkiej” (art. 3). Inne artykuły dotyczą zasad: ochrony mniejszości językowych (art. 6), wolności wyznania (art. 8), popierania kultury, nauki i ochrony środowiska (art. 9), samorządu terytorialnego (art. 5), określenia wzajemnych stosunków Państwo-Kościół katolicki (art. 7).

Część pierwsza Konstytucji nosi tytuł „Prawa i obowiązki obywateli” i dzieli się na cztery tytuły: a) stosunki obywatelskie, b) stosunki moralno-spo-łeczne, c) stosunki ekonomiczne, d) stosunki polityczne.

Grupa pierwsza obejmuje część uprawnień obywateli, tj. typowe wolności obywatelskie. Konstytucja zalicza do nich: wolność osobistą, nietykalność mieszkania, tajemnicę korespondencji, swobodę poruszania się po całym kraju, zagwarantowanie prawa powrotu do kraju, prawo swobodnego zrzeszania się, wolność sumienia i wyznania, wolność słowa, prawo do drogi sądowej, do obrony, zasada domniemania niewinności (art. 13-27).

Doświadczenia okresu faszyzmu podyktowały ustrojodawcy troskę o wprowadzenie gwarancji prawnych przestrzegania wymienionych praw obywateli. Przyjęto dlatego postanowienia, które ograniczają kompetencje policji i służb bezpieczeństwa. Gwarancje te i ograniczenia zawarte są w poszczególnych artykułach, które z reguły w ustępie pierwszym deklarują określone prawo, a w następnych obwarowują je zabezpieczeniami.

Nowatorski charakter wykazują postanowienia tytułu drugiego, dotyczące stosunków moralno-społecznych. Dotyczą one spraw rodziny, szkoły, nauki, zdrowia. Konstytucja traktuje rodzinę jako naturalny związek oparty na małżeństwie, z którego wynikają obowiązki rodziców wobec dzieci, ochrona macierzyństwa, dzieci i młodzieży. Wolność nauki obejmuje także obowiązek nauczania w okresie co najmniej 8 lat, świadczonego bezpłatnie (art. 29-34).

Stosunki ekonomiczne zostały uregulowane w 14 artykułach, a dotyczą one problemów z zakresu ustroju społeczno-gospodarczego państwa. Poświęcenie tak dużej uwagi tym sprawom dowodzi, że ustrojodawca zakładał wysoki stopień ingerencji państwa w życie gospodarcze kraju, na co niewątpliwie silny wpływ wywarły partie lewicy będące w składzie konstytuanty. Nie jest przypadkiem też, że na czoło postanowień zostały wysunięte sformułowania określające pracę jako podstawę porządku społecznego oraz zapowiedź urzeczywistnienia sprawiedliwości społecznej. Artykuły 35-47 regulują kolejno: sprawy ochrony pracy, prawa zatrudnionych do wynagrodzenia zapewniającego pracownikowi i jego rodzinie wolną i godną egzystencję, równość wynagrodzenia

74