CCI00080 (2)

§ 8. DOBRA OSOBISTE⁶¹

I. Kodeks cywilny nie zawiera definicji dóbr osobistych; ogranicza się do stwierdzenia w arl. 23, że dobrami osobistymi człowieka w szczególności są: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek⁰², tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Z tego stwierdzenia jednak można wyciągnąć, gdy chodzi o pojęcie i istotę dóbr osobistych, kilka wniosków. Po pierwsze, należy przyjąć, że dobra osobiste to pewne wartości związane ściśle z jednostką ludzką, to pewne „indywidualne wartości świata uczuć, stanu życia psychicznego człowieka”⁶³, to dobra niemajątkowe, co nie wyłącza, że mają one również znaczenie w sferze majątkowej (np. zdrowie jako przesłanka zdolności do pracy zarobkowej). Po drugie, art. 23 daje pośrednio odpowiedź na pytanie, jaką konstrukcję dóbr osobistych kodeks cywilny przyjmuje.

Problem istnienia t/.w. praw osobistych byt od połowy XIX w. przedmiotem ożywionej dyskusji, przy czym między poszczególnymi teoretykami istniały poważne różnice zdań; w szczególności przedmiotem sporu było. czy istnieje jedno ogólne prawo osobowości, czy też wiele praw dla ochrony poszczególnych dóbr osobistych, jak nazwisko, cześć ilp. W doktrynie polskiej głównym propagatorem koncepcji istnienia odrębnego prawa osobowości był F. Zoll®*; dopatrywał się on w tym prawie uznania nietykalności człowieka jako takiego, uznania jego wolności w używaniu i rozwijaniu władz umysłowych i fizycznych, uszanowania godności osobistej.

Na tle art. 23 należy przyjąć, że prawu polskiemu obce jest jakieś jedno ogólne prawo osobiste, istnieje bowiem tyle różnych praw osobistych, ile jest dóbr osobistych korzystających z ich ochrony.

Po trzecie, skoro omawiany przepis przytacza różne dobra osobiste z zaznaczeniem, że czyni to „w szczególności”, to z tego z kolei wynika, że prawu polskiemu nie jest znany wyczerpujący i niezmienny katalog dóbr osobistych. Poszczególne dobra osobiste pojawiają się i znikają w miarę przemian w sferze pojęć danego społeczeństwa. Można przykładowo wskazać. że doktryna i orzecznictwo uznały za dobra osobiste lub za prawa do dóbr osobistych: prawo najbliższej rodziny do pochowania osoby zmarłej

⁶¹ Por. podstawową dla prawa pr/edkodeksowego monografię S. Grzybowskiego: Ochrona dóbr osobistych według przepisów ogólnych prawa cywilnego. Warszawa 1957; tenże: Rozwój ochrony dóbr osobistych »• trzydziestu latach PRL, Pił’ 1974. nr 7, s. 78. Por. także A. KopfT: Koncepcja prawa do intymności i do prywatności życia osobistego (zagadnienia konstrukcyjne), SC 1972. t. XX, s. 3; A. Szpunar: Ochrona dóbr osobistych. Warszawa 1979; J. St. Piątowski: Ewolucja ochrony dóbr osobistych, ZN IBPS 1983. nr 19—20. s. 328. Panowicz-Lipska: Majątkowa ochrona dóbr osobistych. Warszawa 1975.

⁴² Por. K. Stefaniuk; Naruszenie prawa do wizerunku przez rozpowszechnianie podobizny. Pił’ 1970. nr 1. s. 62; por. także powołane tam orzecznictwo.

⁴⁵ S. Grzybowski; Ochrona dóbr osobistych.... s. 78.

⁴⁴ F. Zoll: Prawo osobiste. „Czasopismo Prawno-Ekonomiczne" 1983. s. 525.

182