CCI00081

Prezydent ponosi natomiast odpowiedzialność konstytucyjną za pogwałcenie konstytucji lub zdradę stanu. W takich przypadkach prezydent może być postawiony w stan oskarżenia przez parlament na wspólnym posiedzeniu izb uchwałą podjętą bezwzględną większością głosów członków parlamentu. Prezydent odpowiada przed Trybunałem Konstytucyjnym, przy czym w posiedzeniu tego organu, oprócz sędziów Trybunału, bierze udział szesnastu członków powołanych w drodze konkursu spośród obywateli spełniających warunki wybieralności do Senatu, na podstawie spisu układanego co dziewięć lat przez parlament, w drodze wyborów dokonywanych w sposób przewidziany dla sędziów Trybunału.

Kompetencje prezydenta określa głównie art. 87 Konstytucji. Dadzą się one sklasyfikować w kilku grupach. Do pierwszej z nich zaliczyć należy uprawnienia w stosunku do parlamentu. W grupie tej znajdują się: a) prawo zarządzania wyborów do izb i ustalania terminu pierwszego ich posiedzenia; wybory te odbywają się w ciągu siedemdziesięciu dni od końca kadencji, a pierwsze posiedzenie nie później niż dwudziestego dnia po wyborach; b) prawo kierowania orędzi do izb - wymagają one kontrasygnaty ministra, a odczytuje je osobiście prezydent; c) prawo wyrażania zgody na przedstawienie izbom rządowego projektu ustawy - na tej podstawie prezydent może zakwestionować projekt bądź z uwagi na jego merytoryczne regulacje, bądź też pod zarzutem naruszenia konstytucji; d) prawo weta w stosunku do ustaw uchwalonych przez parlament - z uprawnienia tego korzysta on rzadko, a jego podstawą może być zarzut, że ustawa narusza konstytucję lub prezydent nie zgadza się z treścią kwestionowanego aktu prawnego; e) prawo promulgacji ustaw oraz ogłaszanie dekretów mających moc ustawy, a także rozporządzeń; f) prawo rozwiązania parlamentu, obydwu izb lub tylko jednej. Prawo to było stosowane tylko ze względów organizacyjnych, a nie politycznych - np. dla wyrównania kadencji izb i przeprowadzenia wspólnych, jednoczesnych wyborów Izby Deputowanych i Senatu.

Druga grupa kompetencji prezydenta obejmuje uprawnienia w stosunku do rządu. Należy tu wymienić: a) powoływanie premiera, co ma istotne znaczenie, ujawnia się bowiem w tym działaniu wysoki stopień udziału głowy państwa z uwagi na istniejący we Włoszech system partyjny; prezydent korzysta w tym względzie z dużego marginesu swobody wykorzystywanej na przeprowadzenie konsultacji politycznych z partiami przed desygnowaniem premiera, b) na wniosek premiera powoływanie i odwoływanie ministrów, c) przyjmowanie dymisji rządu - przy czym nie jest to czynność formalna, prezydent bowiem ocenia i uznaje, czy dymisję przyjąć czy też rozwiązać parlament, d) obsadzanie określonych w ustawach stanowisk funkcjonariuszy państwowych.

Trzecia, znacznie już skromniejsza, jest grupa uprawnień w stosunku do sądów. W grupie tej znajdują się: a) prawo przewodniczenia Najwyższej Radzie Sądownictwa, b) prawo całkowitego lub częściowego darowania kary, c) powoływanie pięciu członków Trybunału Konstytucyjnego.