CCI00114

5. RZĄD ZWIĄZKOWY

1.    Według art. 62 Konstytucji rząd związkowy składa się z kanclerza związku oraz ministrów związkowych. Eksponowanie stanowiska szefa rządu jest cechą charakterystyczną we współczesnych systemach państw zachodnich. W RFN szczególna pozycja szefa rządu - kanclerza ma także swoje uzasadnienie historyczne. Stanowi kontynuację tradycji niemieckiej, datującej się od czasów Konstytucji Rzeszy i jej pierwszego kanclerza Bismarcka. Stąd właśnie niemiecka postać parlamentarnego systemu rządów wzięła swoją nazwę - rządów kanclerskich. Charakterystyczną cechą tego rozwiązania była specyficzna organizacja wewnętrzna gabinetu - traktowanie kanclerza jako organu Rzeszy i jego odpowiedzialność za całość działalności własnej oraz podległego mu aparatu. Także Konstytucja Republiki Weimarskiej ujawniła pewne tendencje do eksponowania stanowiska kanclerza w rządzie, ale w kwestii odpowiedzialności przyjęła klasyczne rozwiązania systemu parlamentarnego.

Negatywna ocena rozwiązań i praktyki Republiki Weimarskiej oraz przekonanie, że kryzysy polityczne można wyeliminować przez odpowiednie ukształtowanie rozwiązań ustrojowych, legło u podstaw oryginalnego, wielce zracjonalizowanego rozwiązania obecnej konstytucji. Szczególna pozycja kanclerza RFN znajduje wyraz przede wszystkim w sposobie jego powoływania oraz w odpowiedzialności przed parlamentem, a także w sposobie formowania i roli kanclerza w łonie rządu.

2.    Sposób wyboru kanclerza i udział w tym akcie prezydenta i Parlamentu Związkowego został określony szczegółowo w konstytucji. Parlament Związkowy wybiera kanclerza bezwzględną większością głosów na wniosek prezydenta. Jeżeli zaproponowany przez prezydenta kandydat nie uzyska w Parlamencie Związkowym wymaganej większości, prawo prezydenta do przedstawienia kandydata na stanowisko kanclerza wygasa i Parlament Związkowy może przystąpić do wyboru kanclerza z własnej inicjatywy, także bezwzględną większością głosów. Jeżeli Parlament Związkowy w określonym konstytucyjnie terminie 14 dni nie dokona wyboru kanclerza bezwzględną większością głosów, może przystąpić do wyboru kanclerza zwykłą większością głosów (tzw. kanclerz mniejszości).²⁰

Mianowanie wybranego przez parlament kanclerza należy do prezydenta. Akt ten ma różne znaczenie, w zależności od trybu wyboru kanclerza. Jeżeli kandydat na kanclerza uzyskał w Parlamencie Związkowym bezwzględną większość głosów, akt prezydenta ma charakter wyłącznie formalny, ponieważ nie może on odmówić mianowania. Jeżeli wybór nastąpił względną większością, akt mianowania nabiera charakteru istotnej decyzji politycznej, gdyż prezydent

²⁰ Żeby zapobiec wyborowi kanclerza minimalną większością głosów, kandydatura zgłoszona przez parlament musi uzyskać poparcie co najmniej jednej czwartej ogólnej liczby głosów.

120