CCI00140

podarcze przeznaczenie prawa oraz jak w zakresie prawa rodzinnego — zasada dobra dziecka. Wśród nich dominującą rolę odgrywa klauzula zasad współżycia społecznego; dominującą w tym sensie, że ma ona najszersze zastosowanie i najczęściej jest powoływana w orzecznictwie. Z tego wynika, że oprócz norm prawnych istnieją jakieś inne normy społeczne, zwane zasadami współżycia społecznego, których przestrzeganie jest obowiązkiem obywatelskim i które mają znaczenie ogólne dla wszystkich rodzai stosunków społecznych. W sferze tych stosunków, które są regulowane przez prawo cywilne, stosowanie zasad współżycia społecznego znalazło bardziej skonkretyzowany wyraz w poszczególnych normach cywilnoprawnych, które odwołują się do tych zasad^2g.

Po raz pierwszy w naszym prawie cywilnym tego rodzaju przepisy pojawiły się już w p.o.p.c. z 1950 r. (por. art. 3, 41 § I, art. 47 § I i art. 82). Liczba tych przepisów w nowej kodyfikacji wydatnie wzrosła. Ich systematyzacja jak każda ma w pewnym sensie charakter umowny i może być dokonywana według różnych kryteriów. Tutaj za takie kryterium przyjęta została funkcja, którą w ramach przepisów odwołujących się do zasad współżycia społecznego mają one spełnić. Wydaje się, że z tego punktu widzenia można wyodrębnić trzy następujące grupy.

Grupa I obejmuje przepisy, w których naruszenie zasad współżycia społecznego spotyka się z dezaprobatą ze strony ustawodawcy w tym sensie, że wiąże on ujemne skutki z takim zachowaniem się.

²⁹ Z bogatego — opublikowanego pod rządem kodeksu cywilnego, ale przed zmianami ustrojowymi 1981 — 1990 r. — piśmiennictwa por. S. Grzybowski: Struktura i treść przepisów prawa cywilnego odsyłających do zasad współżycia społecznego, SC, Kraków 1965, t. VI, s. 3 i n. i powołane tam dawniejsze piśmiennictwo; A. Wolter: Rola zasad współżycia społecznego » nowych kodeksach, NP 1964, nr II, s. 1031 i n.; A. Stelmachowski: Klauzule generalne u> k.c., PiP 1965. nr 1. s. 5 i n., PiP 1966. nr 3. s. 470 oraz glosa. OSPiKA 1967. poz. 181; W Pańko: Klauzule generalne kodeksu cywilnego w cywilnoprawnej regulacji obrotu uspołecznionego, PiP 1969, nr 3, s. 488; C. Żuławska: Klauzule generalne kodeksu cywilnego a rola arbitrażu gospodarczego, PiP 1969, nr 8—9. s. 257; T. Dybowski: Zasady współżycia społecznego i spułeczno--gospodarcze przeznaczenie prawa a prawo własności, NP 1967. nr 6. s. 721; L. Krąkouski: Zasady współżycia społecznego w stosunkach pracy PRL, Warszawa 1970 oraz: Kilka uwag o zasadach współżycia społecznego i zasadach prawa pracy, NP 1968. nr 5. s. 747; R. Mitaszko. S. Kukuryka: O badaniach nad kształtowaniem się zasad współżycia społecznego, Annalcs UMSC. Lublin 1966. nr 13, s. 135; W. Sanetra: O zasadach prawa pracy i zasadach współżycia społecznego, PiP 1966. nr 11. s. 705; A. Malanowski: Z problematyki nadużycia prawa >r sferze swobodnej oceny podmiotu zatrudniającego, PiP 1971, nr 6, s. 950; J Wróblewski: Słuszność w systemie prawa polskiego, RPF.iS 1970. nr I, s. 97; M. Ossowska: Normy moralne próba systematyzacji. Warszawa 1970; Sesja Komitetu Nauk Prawnych PAN poświęcona zasadom współżycia społecznego, PiP 1971. nr 5. s. 854. Por. także 1. Szabo: Pojęcie słuszności » różnych systemach prawnych, PiP 1971, nr 5, s. 673; T. Zieliński: Zasady współżycia społecznego «• orzecznictwie arbitrażowym, PUG 1968. nr 6; J. Trojanek: Obowiązek przestrzegania zasad współżycia społecznego. RPF.iS 1968, nr 4. s. 1; A. Stelmachowski: Wstęp do teorii prawa cywilnego, Warszawa 1984, s. 136 i n.; K. Piasecki: Zasady współżycia społecznego w socjalistycznym prawie cywilnym, NP 1971. nr 9, s. 1262; Społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa jako jedna z tzw.

73