CCI00200

gnację sędziego. Pozwala to prezydentowi na powoływanie sędziów generalnie podzielających jego poglądy polityczne, co oczywiście nie oznacza, by czuli się oni związani opiniami prezydenta w rozstrzyganiu konkretnych spraw.

System sądów federalnych jest trójstopniowy. Składają się nań sądy dystryktowe (w liczbie 94), rozstrzygające jako sądy pierwszej instancji spory cywilne i karne przy udziale sędziego zawodowego i ławy przysięgłych; sądy apelacyjne (jest ich 13), działające jako sądy odwoławcze od wyroków sądów dystryktowych, oraz dziewięcioosobowy Sąd Najwyższy, który jest ostateczną instancją odwoławczą, posiadający w odniesieniu do niektórych spraw takż( uprawnienia pierwszej instancji i ferujący w tych kwestiach ostateczny wyrok np. w sporach między federacją a stanem. Specyfiką drogi instancyjnej n; szczeblu federalnym jest przede wszystkim to, iż Sąd Najwyższy ma dużą swo bodę w doborze odwołań przyjętych do rozpoznania. Wybiera on, poza ściśli określonymi wyjątkami gdy nie może odmówić rozpatrzenia odwołania, tylko h sprawy, które jego zdaniem dotyczą „istotnego problemu federalnego”, a wię> odnoszą się do spraw ustrojowych. Jak słusznie twierdzi W. Szyszkowski, SP działa tu przede wszystkim jako organ polityczny - dokonujący wykładni kon stytucji i związanych z nią ustaw, a nie tylko jako organ wymiaru sprawiedliwe ści.²⁰ W amerykańskim systemie podziału władz i przy uwzględnieniu istotne roli prawa precedensowego w systemie prawa rola sądów, w szczególności Sąd Najwyższego, dalece wykracza poza pozycję sądów znaną na gruncie kontyner tu europejskiego, gdzie sądy powszechne, sprawując wymiar sprawiedliwość rozpatrują i rozstrzygają spory cywilne i karne na podstawie obowiązującyc aktów prawnych.

O miejscu władzy sądowniczej w USA, plasującej ją na równi z pozostał; mi organami państwowymi, decydują jej funkcje. Jest ich trzy: funkcja kreacy na, interpretacyjna i ustrojodawcza. Dwie pierwsze są ściśle związane z ważny miejscem prawa precedensowego w amerykańskim systemie źródeł prawa. S dy, tworząc i posługując się precedensami, kreują obowiązujące normy prawn które uzupełniają porządek ustawowy. Interpretując zaś akty Kongresu i wład: wykonawczej, sędziowie czynią to najczęściej przy uwzględnieniu reguł prav precedensowego, w efekcie czego w znacznym stopniu określają treść stosow nych i podlegających wykładni ustaw.

Funkcja ustrojodawcza wypływa z prawa wszystkich sądów powszechny do badania konstytucji i legalności aktów prawnych. Jeżeli przed sąde w związku z toczącym się sporem cywilnym czy karnym podniesiony zostar zarzut niekonstytucyjności ustawy lub innego aktu prawnego, każdy sąd jt władny taką sprawę rozstrzygnąć. Uznanie niekonstytucyjności nie powodi eliminacji zakwestionowanego aktu z porządku prawnego, ale jego czaso¹ bądź trwałą dyskwalifikację. Rola Sądu Najwyższego jest w tej mierze szc: golną, gdyż działając jako ostatnia instancja, podejmuje w przedmiocie kons tucyjności ostateczne rozstrzygnięcia. Stąd często w amerykańskim konsty

²⁽⁾ W. Szyszkowski, op. cit., s. 46.

206