CCI20100127048

m Na no/!(. Miller

Jak zapowiadały przykłady umieszczone na rogach gobelinu Ateny, nie jest to współzawodnictwo, które śmiertelnik może wygrać. A zatem, choć dzieio osądzone zostało jako pozbawione skazy, gdy chodzi o jego z n a c z ą c e p r a wd o p o d o b i e ń-s t w o przedstawienia - „byk jest jak żywy, woda - jak prawdziwa” - twórca musi być ukarany za jego z n a c z o n e. Więc porzucając kobiecość, identynkiyąc się fallicznie z autorytetom Olimpu, bogini niszczy kontrkulturową wersję kobiety: „drze na strzępy wizerunki występnych niebian”. Co symptomatyczne (przypominamy, że Atena utożsamia się nie tylko z bogami, ale z głową boga, z ową cerebralną tożsamością męską, która omija, to, co żeńskie), posuwa się ona nie tylko do unicestwienia tekstu, ale i do zniszczenia jego autorki, uderzając ją w głowę czółenkiem - ich wspólnym emblematem¹". Arachne w rozżaleniu próbuje się powiesić i w tym momencie Atena zarazem lituje się nad nią i ją przemienia; zawiśnie, a jednak będzie żyła: kurczy się jej głowa, jej nogi stają się „cienkimi palcami”^2:i i w ogóle całym ciałem - antyteza bogini - wykonu je dalej czynność przędzenia: „pająk [...] - jak niegdyś Arachne - dalej przędzie nici”.

W neologizmie określającym tekst jako hyfologię sam tryb wytwarzania jest uprzywilejowany wobec podmiotu, którego sprawująca kontrolę tożsamość rozpuszcza się w dziele, jakim jest sieć. Lecz historia Arachne, jak to właśnie widzieliśmy, stanowi opowieść nie tylko o tekście jako tkaninie: przywołuje ona substancję dała oraz przemoc wobec narratora, która nie jest w peini objaśniona dzięki skupieniu się na podartej sieci. Przedstawiona w pisarstwie Owidiusza, zestawiającym historie o różnicy seksualnej jako materiał do interpretacji, Arachne zostaje ukarana za swój punkt widzenia. Za to zostaje ograniczona do przędzenia poza przedstawianiem, do odtwarzania zawracającego ku sobie samemu. Odcięta od dzieła sztuki, przędzie jak kobieta.

W S/Z Barthes utrzymuje, że „nie istnieje pierwsza lektura”; że o ile działamy, jakby „istniał początek czy tania, jak gdyby wszystko nie było już przeczytane”, „skaza-

ⁿ Suma Atena wywołuje pytania o tożsamość i utożsamienie - po czyjej jest stronie? - na które nie próbowałam odpowiadać w tym artykule. Nie zajmowałam się też tym, dlaczego mamy tu historię (w oczywisty sposób) rozgrywającą się między kobietami: w pewnym kontekście Jaki tworzą narratorki i prządki. W księdze czwartej dowiadujemy się, że cześć Atenie okazują prządki, córki Miniasza, które wolą opowiadać historie, niż okazać cześć Bachusowi. Za to zostaną przemienione w nietoperze. Szerzej, na zasadzie dodatku do emblematów męskiej wojowniczej tożsamości - tarcza, hełm etc. - Atenę kojarzy się też z wrzecionem i kołowrotkiem. O ambiwalencjach związanych z tymi narzędziami prządki, która zarazem pragnie pisać, zob. omówienie poetek renesansowych A.R. Jones, Surprising Fanie: Renaissance Gender Ideologie:; and WomerTs Lgric, [w:j The Poetics oj Gender, red. N.K. Miller, New York 1988.0 relacji między tekstami tkanymi i pisanymi, które stanowią struktury zanurzone z udziałem samej postaci Ateny, zob. też omówienie przez E Rigolot roli, jaką grają historie Arachne/Ateny w dziele Luizy Labę Le 'sutils ouorages’ da Louisa Laba, on: Quand Pallas Dewiant Arachne, „Etudes Littśraires” 1987, nr 20, s. 43-80.

^;'^:l W oryginale: „in lal,era eziles digili pro crwńbus haerent'\ w polskim przekładzie: „z boku zwisają cienkie długie nogi” - przyp. tłum.

ni jesteśmy na lekturę wciąż tej samej historii”¹¹. Tutaj elico wy i a .•iiigriMą, -o owa poetyka Już przeczytanego” opiera się na tej samej logice co „zatru ooy w | | llcm: nie podmiot”²⁵: w obu wypadkach żywotność danego modelu krytyk i zolem >d pewno ści postawy dominującej, jaką cieszy się pewien postknrtoyjniiMki podmiot wolier (,«kotów wiasnej kultury. Jak dowodzi Annette Kolodny w Danemu Tl/roin/h (ko Mhwjwld [Tańcząc po polu minowym], „czyta nam się dobrze i z przyjemnością eon, o czym już wiemy, jak to czytać; a ta nasza wiedza, jak czytać, zależy w dużej części od togo, co już przeczytaliśmy (dziel, na podstawie których rozwinęły nie nasze oczekiwania i zostały wyuczone nasze strategie interpretacyjne)”^2,11. Tylko ten podmiot, który zora. zem sam siebie posiada i posiada dostęp do biblioteki owego już przeczyta,nogo, ma ten luksus, by flirtować z taką ucieczką od tożsamości niczym z utruti), „głowy” przez Arachne - jaką obiecuje estetyka pozbawionego centrum (w rzeczywistości, pozbawionego głowy) ciała.

To, co chcę zaproponować w zamian, jako przeciwwagę tej historii zdekonstmown, nego podmiotu, znużonego tym, co już zna, stanowi poetykę tego n i o d o c z y t a n e go oraz pewną praktykę „nadczytywania”. Cel owej praktyki jest podwójny. Ma, po pierwsze, naruszyć model interpretacji, w którym uznaje się za wiadome, l< i o d y na stępuje ponowne odczytanie i co się znajduje w bibliotece, poprzez konfrontację podobnych deklaracji z kontrdeklaracją Kolodny, że „t y m, w e z y rn b i o i’ z o m y udział, są nie teksty, lecz paradygmaty”^:r/. Drugi, równoległy krok podejmowany przez tę praktykę to, podobnie jak „rewizjonistyczne nowe odczytanie” Ko lodny²⁸, skonstruowanie jakiegoś nowego przedmiotu lektury, czyli kobiecego pisania. W szczególności ten ostatni projekt zakłada lekturę pisania kobiecego nie tak, „jakby ono już było odczytywane”, lecz tak, jakby nigdy nie było odczytywano; j a k b y było czytane po raz pierwszy. (Twierdzenie to ma tę dodatkową przewagę, żo jest prawdą ogólną). Nadczytanie zakłada również skupienie się na tych momentach narracji, które dzięki zawartemu w nich przedstawieniu samego pisania można by uznać za wyobrażenie twórczości artysty płci żeńskiej. Mogłaby to być taka scena jak z Arachne, jawnie tematyzująca warunki wytwarzania tekstu w ramach klasycznego układu pleć/ ycndcT w kulturze Zachodu albo bardziej zakodowane przedstawienia sygnatury kobiecej w rodzaju, jaki rozpatrzymy za chwilę.

²⁴ R. Barthes, S/Z, op. cit., s. 50 - przyp. tłum.

Idem, Przyjemność telcstu, op. cit., .s. 02 - przyp. tłum.

²⁶    A. Kolodny, Dancing Dirougid Ihe Minefield: Sonie Obseruations on the 'l!wory, Pruciico, and Pili tics of a Feminist Literary Criticism, „Fbminist Studics” 1080, nr 6, s. 1 25. Podkreślenie N.K. Miller.

²⁷    Ibidem, s. 153.

²⁸    Zob. A. Kolodny, A Map ofRereading; or, Gender and the Interpretalion of Literary Tc.c/s, „Now I ,ilr-rary History" 1980, nr 11, s. 59; przedruk: The New Feminist Cńticism, rod. E. Showalter, Now York 1085.