img005 2

494 Nancy K. Miller

Jak zapowiadały przykłady umieszczone na rogach gobelinu Ateny, nie jest to współzawodnictwo, które śmiertelnik może wygrać. A zatem, chor- dzieło osądzone zostało jako pozbawione skazy, gdy chodzi o jego znaczące prawdopodobieństwo przedstawienia - -byk jest jak żywy, woda - jak prawdziwa" - twórca musi być ukarany za jego znaczone. Więc gprŁuaąlącJcobiecosc. ldeniyfik^ąc się lallicznie z autorytetem Olimpu, bogini niszczy kontrkulturowa wersie kobiety: -drze na strzępy wizerunki występnych niebian". Co symptomatyczne (przypominamy, że Atena utożsamia się nie tylko z bogami, ale z głową boga, z ową cerebralną tożsamością męską, która omya to, co żeńskie), posuwa się ona nie tylko do unicestwienia tekstu, ale i do zniszczenia jego autorki, uderząjąc ją w głowę czółenkiem - ich wspólnym emblematem". Arachne w rozżaleniu próbuje się powiesić i w tym momencie Atena zarazem lituje się nad nią i ją przemienia; zawiśnie, a jednak będzie żyła: kurczy się jej głowa, jej nogi stąją się „cienkimi palcami” ^a i w ogóle całym ciałem - antyteza bogini - wykonuje dalej czynność przędzenia: „pąjąk (...) - jak niegdyś Arachne - dalej przędzie nici".

W neologizmie określąjącym tekst jako hyfologię sam tryb wytwarzania jest uprzywilejowany wobec podmiotu, którego sprawująca kontrolę tożsamość rozpuszcza się w^r dziele, jakim jest sieć. Lecz historia Arachne, jak to właśnie widzieliśmy, stanowi opowieść nie tylko o tekście jako tkaninie: przywołuje ona substancję ciała oraz przemoc wobec narratora, która nie jest w pełni objaśniona dzięki skupieniu się na podartej sieci. Przedstawiona w pisarstwie Owidiusza, zestawiającym historie o różnicy seksualnej jako materiał do interpretacji. Arachne zostaje ukarami-za swój punkt widzenia. Za to zostąje ograniczona do przędzenia poza pri&dstawianiemjjdo odtwarzania zawrarająrtMjo ku sobiu samemu. Odcięta od dzieła sztuki, przędzie jak kobieta

W S/Z Barthes utrzymuje, że „nie istnieje pierwsza lektura"; że o ile działamy, jakby „istniał początek czytania, jak gdyby wszystko nie było już przeczytane”, „skaza-

^B Sama Atena wywołuje pytania o tożsamość i utożsamienie - po czyjej jest stronie? - na które nie próbowałam odpowiadać w tym artykule. Nie zajmowałam się też tym. dlaczego mamy tu historię (w oczywisty sposób) rozgrywająca się między kobietami: w pewnym kontekście, jaki tworzą narratorki i prządki. W księdze czwartej dowiadujemy się. że cześć Atenie okazują prządki, córki Miniasza, które wolą opowiadać historie, niż okazać cześć Bachusowi. Za to zostaną przemienione w nietoperze. Szerzęj, na zasadzie dodatku do emblematów męskiej wojowniczej tożsamości - tarcza, hełm etc. - Atenę kojarzy się też z wrzecionem i kołowrotkiem. O ambiwałencjach związanych z tymi narzędziami prządki, która zarazem pragnie pisać. zob. omówienie poetek renesansowych A.R. Jones, Surprising Famc: Renaissance (tender Ideolo-gies and Womcris Lgric, [w: J The Poetics of Gcnder. red. N.K. Miller. New York 1986. 0 relacji między tekstami tkanymi i pisanymi, które stanowią struktur.- zanurzone z udziałem samej postaci Attmy. zob. też omówienie przez F! Rigolot roli, jaką grają historie Arachnc/Areny w dziele Luizy Labę Le 'sutils ouwages ’ de Louisc Labę, ou: Quand PaUas Dement Arachne, „Etudes Littćraires’ 1987, nr 20, s. 43-60.

^r' W oryginale: _rin latere exiles digiti prv cruribns haerentw polskim przekładzie: „z boku zwisają cienkie długie nogi' - przyp. tłum.

ni jesteśmy na lekturę wciąż tej samej historii"^{1 24}, T\itąj chcę wystąpić z sugestią, że owa poetyka Już przeczytanego" opiera się na tej samej logice co „zatracony w [...] tkaninie podmiot”¹⁵: w obu wypadkach żywotność danego modelu krytyki zależy od pewności postawy dominującej, jaka cieszy się pewien postkartczjański podmiot wobec tekstów wiasnej kultury. Jak dowodzi Annette Kolodny w Dancing Through thc Minefield [Tańcząc po polu minowymj. „czyta nam się dobrze i z przyjemnością coś, o czym już wiemy, jak to czytać; a ta nasza wiedza, jak czytać, zależy w dużej części od tego, co już przeczytaliśmy (dziel, na podstawie których rozwinęły się nasze oczekiwania i zostały wyuczone nasze strategie interpretacyjne)Tylko ten podmiot, który zarazem sam siebie posiada i posiada dostęp do biblioteki owego już przeczytanego, ma ten luksus, by flirtować z taką ucieczką od tożsamości - niczym z utratą „głowy” przez Arachne - jaką obiecuje estetyka pozbawionego centrum (w rzeczywistości, pozbawionego głowy) ciała.

To, co chce zaproponować w zamian, jako przeciwwagę tei historii zrekonstruowanego podmiotu, znużonego tvm. co iuż zna, stanowi poetykę tego niedocz ytane-g o oraz pewna-DraktYke ■nadczytywania". Cel owej praktyki jest podwójny. Ma, po pierwsze, naruszyć model interpretacji, w którym uznąje się za wiadome, kiedy następuje ponowne odczytanie i co się znajduje w bibliotece, poprzez konfrontację podobnych deklaracji z kontrdeklaracją Kolodny, że „t y m, w czym bierzemy udział, są nie teksty, lecz paradygmaty"²⁷. Drugi, równoległy krok podejmowany przez tę praktykę to. podobnie jak „rewizjonistyczne nowe odczytanie” Kolodny²⁸, skonstruowanie jakiegoś nowego przedmiotu lektury, czyli kobiecego pisania. W szczególności ten ostatni prnit»kL zaiclada lekturę pisania kobiecego nic tak, Jakby ono już było odczytywane". lecz_tak. iakbymifidy nie bvło odczytywane: i a k b v było czytane po raz pierwszy. (Twierdzenie to ma tę dodatkową przewagę, że jest prawdą ogólną). Nadczytanie zakłada również skupienie się na tych momentach narracji, które dzięki zawartemu w nich przedstawieniu samego pisania można by uznać za wyobrażenie twórczości artysty płci żeńskiej. Mogłaby to być taka scena jak z Arachne, jawnie tematyzująca warunki wytwarzania tekstu w ramach klasycznego układu płeć/ gcnder w kulturze Zachodu albo bardziej zakodowane przedstawienia sygnatury kobiecej w rodzaju, jaki rozpatrzymy za chwilę.

1

^u R. Barthes. S/Z, op. cii., s. 50 - przyp. tłum.

Idem. Przyjemność tekstu, op. cii., s. 92 - przyp. tłum.

2

A. Kolodny, Dancing Throught thc Minefidd: Some Obsereaiions on thc Theory, Praclice, and Poli-tics of a Fcminisi Literary Criiicism. „Feminist Studies² 1980, nr 6. s. 1-25. Podkreślenie N.K. Miller. ^v Ibidem, s. 153.

^a Zob. A. Kolodny. A Map ofRcrcading; or. Gcnder and Ute hiterprctation of Literary Tezts. „New Literary History" 1980, nr 11, s. 59; przedruk: The Neic Feminist Criiicism. red. E. Showaltec New M>rk 1985.