CCI20100127055

508

Na no/ K. Miller

czystą „żeńskością” w szowinistyczno-męskim sensie tego słowa, czy jak Arachne, pożerająca matka falliczna, tkąjąca sieć, erum po grecku, co także, wedle spostrzeżenia Jacques’a Derridy w Glas₎ oznacza wełnę, runo, pierścień włosów pubicznych (s. 154).

Filologia może poróżnić partnerów z jednego łóżka: jakże możemy postawić obok siebie nasze ujęcie Ariadny jako modelu zdecydowanie żeńskiego z Miilerowym typem „agresywnym”⁵²? Albo Arachne jako „pożerającą matkę falliczną” z odczytaniem przez Joplin kobiety-artystki zniewolonej do milczenia przez kobietę falliczną (s. 49)?

Jak potwierdza utrwalone powiedzenie „nić Ariadny”, Ariadna pozostaje przywiązana do swego dam swego rodzaju układem wiązanym. Ufając swej wiedzy o figurach tekstu, swemu odczuciu jego zakrętów, wynagradza poszukiwacza, Mory toruje sobie do niej drogę wraz z zapewnionym odwrotem. To ona pozwala męskiemu śmiałkowi, prawodaw-cy, bawidamkowi, krytykowi, który w swych fantazjach jest nimi wszystkimi, penetrować przestrzeń owego wielkiego artysty jak Dedal (lub sam Owidiusz), bez ryzyka, że zostanie w nim zamknięty. W tym sensie Ariadna stanowi tylko pretekst dla opisanej przez Eve Sedgwick więzi homospoiecznej, która wiąże i dzieli mężczyzn w kulturze zachodniej⁵⁵. Ariadna jest zatem ową „kobietą w tekście”, którą krytyk wiedzie w przepaść dyskursu konstruującego jego tożsamość. Udomowione pożądanie żeńskie staje się fikcją umożliwiającą męską potrzebę panowania. Lub też, bardziej perwersyjnie, jak wyśpie wuje Nietzscheańsld Dionizos na lament Ariadny: „Jam twoim labiryntem”⁵⁴.

W Heroidack Owidiusz przedstawia Ariadnę jako kobietę porzuconą. Sama na wyspie, gdzie Tezeusz ją zostawił, „porzucona ria bezludnej ziemi”⁵⁵ Ariadna, niczym Indiana zapisująca w swoim dzienniku lamenty, pisze do Tezeusza i blaga: „Nie pomiń mnie, mówiąc o swych tytułach do sławy”, gdy będziesz „dumnie” opowiada! „o śmierci człowieka byka, o jego domu wyrąbanym w skale, gdzie wiodą kręte korytarze”. Zgu- ^{1 2}

509

Arachno/ogie: kobieta, tekst i krytyka

biona czy odnaleziona, umarła czy zaślubiona postaci reprezentującej wieczny powrót męskiego narcystycznego pożądania Ariadna występuje w liście, pisanym, aby utrwalić to, co już przeczytane; pytanie ojej pożądanie krąży jedynie jako powtórzenie tropu porzuconej kobiety. Owidiusz powtarza faktycznie Katullusa, który w swoi m poemacie wyszczególnia cierpienia Ariadny na „zasłonie, świetnie zdobnej”⁵⁶.

W przypisie do tytułu Ariachne*s Broken Woof Miller wyjaśnia, że jego „esej stanowi część wyciętą z pracy w toku [...], która ma się nazywać Ariadnę’s Thread” (s. 44). Ten wybór tytułu projektowanej książki - „o wyobraźni linearnej i formie narracyjnej” - potwierdza, jak myślę, pewną preferencję dla matrycy przypisanej Ariadnie, która z góry oddziałuje wewnątrz obu tekstów. Wybierając spośród imion własnych, Miller bierze imię tej kobiety, które pozostawia w stanie nienaruszonym klasyczne metafory przedstawienia³.

SIOSTRA OWIDIUSZA⁴

Powiedziałam na początku, że moglibyśmy zechcieć odczytać historię Arachne jako jakąś parabolę pisania kobiecego, jakiś model rozumienia tego, jak było ono odczytywane w sposób klasyczny. Podobnie jak w przypadku standardowych odwołań znajdowanych

1

⁵² Myślę o tym, jak wykorzystuje Ariadnę George Eliot (S. Gilbert, S. Gubai; Madwoman..., op. cii, s. 526-528 i o tym, jak Eliot wykorzystuje tam sieć). Zob. też o Ariadnę i Eliot, U.C. Knoeplfhnacher, Fu&ing Fact and Myth: The Netu Realily of Middl&march, [w:j Tfiis Particular Web: Esnays on Middlemarch, red.

2

Adams, Toronto 1975. Na temat Milłerowsldej wersji sieci oraz „przygody krytycznego feminizmu”, zob. T. de Lauretis, Alice Doesn’t: Feminism, Semiotics, Cinema, Bloomington 1984, s. 2 i 187, przyp. o.

^r>:t Zob. w szczególności E. Sedgwick, Introduclion do Between Men: English Literaturę and Małe Homosocial Desire, New York 1985, s. 1-20. Podobnie jak ów chłopczyk z bajki Freuda, który ćwiczy panowanie, wyrzucając szpulkę ze swego łóżeczka i przyciągając ją z powrotem, by w ten sposób opanować swój bierny lęk z powodu nieobecności matki; jak Tezeusz idący na wyzwanie potwora, maskulinistyczny krytyk posługuje się Ariadną dla wynegocjowania kontaktu z kobietą, zapewne w samym sobie, z ową potworną jaźnią, którą męski krytyk mógłby napotkać w samym sercu labiryntu heteroseksualności.

^M E Nietzsche,Dytyramby dionizyjshie, tłum. S. Wyrzykowski, Warszawa 1905-1908, s. 27 - przyp. tłum. ^r,r“ Zob. Owidiusz, Heroidy, tłum., słowo wstępne, komentarz i przyp. W. Markowska, Kraków 1986, s. 91. Stąd dalsze, cytaty - przyp. tłum.

^r,,i Katullus, Poezje, tłum. Z. Reis, Lwów 1927, s. G6. Chodzi o poemat: Wesele Peleusa i Tetydy -przyp. tium.

3

A zatem Miller zostaje wchłonięty przez poetykę Freudowską. Na temat przyzywającego labiryntu jako przepaści w dyskursie krytycznym zob. ujęcie przez Franka Lentricchię krytycznej historii z lat ostatnich, w szczególności rozdział His lory or the Abyss: Poststructuralism, (w:] After the New Crilicism, Chicago 1980, który zaczyna się od metaforyki Georgesa Pouleta oraz odwołania się tego ostatniego do „progu labiryntu”, s. 158.

Przyjmując całkowicie odmienną perspektywę co do wniosków płynących z losu Ariadny, Carolyn Heil-brun w „James Joyce and Virginia Woolf: Ariadnę and the Labyrinth” [rękopis| przekonuje do pozytywnego czy przynajmniej do mniej nieustępliwie „żeńskiego” odczytania losu Ariadny jako metafory opartej na labiryncie: „Tezeusz zdradził Ariadnę, pozostawiając ją w otwarciu na świat żeńskiego mitu i żeńskiej możliwości. To byl ten świat, w który za Ariadną poszłaby Woolf”. Janc Marcus w Virginia Woolf: A Feminist Siani, Lincoln 1983, s. 2, opisuje nową feministyczną krytykę poświęconą Woolf niby jakąś „Nić Ariadny j...j, narrację splecioną w warkocz z trzech oddzielnych pasm myśli”, oferującą wyjścia z fikcyjnych labiryntów Woolf.

4

^r,s Tytułem Siostra Owidiusza odwołuję się, oczywiście, do opowiadania Woolf o siostrze Szekspira. Chcę jednak także przywołać siostrę Ariadny, Fedrę, która dostarcza okazji do caiej siatki skojarzeń z francuską tradycją tego mitu. Lawrence Lipking zaproponował swoje prowokujące, choć ostatecznie problematyczne pojmowanie poetyki feministycznej w Aristotle^ys Sister. A Poelics o/Abandonment, „Oitical In-quiry” 1983, nr 10. WFictions ofSappho, „Critical Inquiry” 1987, nr 13, s. 787, Joan De Jean rozwija założenia Lipldnga i odczytuje na nowo Owidiuszowe i Racine’owskie ujęcie Fedry. Kwestionuje ona „powracające pożądanie krytyków, aby skazać liczące się w literaturze kobiety na porzucenie”.