CCI2014112303

2. WPROWADZENIE

A. Charakterystyka mowy dziecka rozpoczynającego naukę szkolną

Zgodnie z procesem kształtowania się mowy, dotychczas obowiązującym wiekiem fizycznym dziecka podejmującego naukę szkolną- a także aktualnymi założeniami edukacyjnymi - od ucznia klasy pierwszej szkoły podstawowej wymaga się posługiwania mową z pełną precyzją, artykulacją, zachowaniem właściwego tempa, akcentu, melodii, głośności.

Założenia programowe przewidują też, że do klasy pierwszej dziecko powinno przyjść ze znajomością 23 liter alfabetu w mowie i piśmie (bez dwuznaków, trójznaków i zmiękczeń). Wypowiedzi powinny być poprawne pod względem logicznym i gramatycznym. Wprowadzenie zmian w systemie oświatowym dotyczących wieku dzieci rozpoczynających naukę szkolną - prowadzi do modyfikacji również w zakresie tych wymagań.

Między założeniami a praktyką zachodzą jednak pewne rozbieżności. Badania prowadzone nad mową dziecka w klasach I-III przez Barbarę Sawę wykazały zaburzoną mowę u 9,6% ankietowanych. Badania prowadzono na terenie Warszawy. Porównawcze badania Grażyny Jastrzębowskiej przeprowadzone na terenach wiejskich wskazały na 4% różnicę między miastem i wsią, na niekorzyść dzieci wiejskich.

Należy zatem sądzić, że do szkoły ciągle startuje kilkanaście procent dzieci z nieprawidłową mową. Przygotowane przesunięcie obowiązku szkolnego od piątego roku życia może zmienić dotychczasowe dane procentowe. Wymusi ona też na szkole praktyczne działania związane z postępowaniem wobec dziecka z zaburzoną mową.

Już można zaobserwować pewne zmiany w postawach rodziców dzieci czteroletnich. Do logopedów zaczynają napływać czterolatki-potencjalni kandydaci zarówno na pacjentów jak i przyszłych uczniów.

W trakcie logopedycznej praktyki autorki, to kolejne przesunięcie wieku „w dół”, jeśli chodzi o wymagania w stosunku do poprawnej mowy dziecka. Jeszcze w latach siedemdziesiątych XX wieku uznawano, że dziecko powinno opanować poprawną wymowę do lat siedmiu. Obecnie zakończenie procesu kształtowania się mowy ustala się na lat pięć z tendencją do obniżania.

To ważny sygnał dla wszystkich osób i instytucji związanych z problemem mowy u dzieci: rodziców, przedszkoli, szkół i logopedów.

Dotychczas uważano, iż poziom mowy dziecka podejmującego naukę szkolną jest podstawowym wskaźnikiem jego gotowości (lub nie) do podjęcia tego obowiązku.

Ucznia w klasie pierwszej czekają trudne zadania. Przede wszystkim:

-    nauka czytania i pisania,

-zautomatyzowanie prawidłowej artykulacji najtrudniejszych głosek: sz, ż, cz, dż, r,

-    utrwalenie pisowni zgodnej z zasadami ortografii,

-    stosowanie poprawnych form gramatycznych,

-    poszerzanie słownictwa itd.

Dziecko mające podjąć naukę szkolną już dużo wcześniej paraduje po domu z plecakiem. O szkole z dumą mówią rodzice i dzieci, pokładając w niej wielkie nadzieje i oczekiwania.

Dziecko cieszy się, że szkoła wprowadzi go w świat dorosłych, a rozszyfrowanie czarnych znaczków (liter) usamodzielni je i uniezależni.

Wielu rodziców oczekuje, że szkoła przejmie na siebie wszystkie obowiązki związane z nauką czytania, pisania, liczenia i ogólnego rozwoju ucznia.

Tymczasem pierwsze miesiące nauki ukierunkowane są głównie na jak najszybsze opanowanie nowych liter i wdrożenie ich do nauki czytania i pisania. To podstawowy warunek stymulowania rozwoju umysłowego i rozszerzania wszelkiej wiedzy.

Czytanie i pisanie angażuje zespoły podstawowych funkcji: psychofizycznych, motorycznych, artykulacyjnych, wzrokowo-przestrzennych i słuchowych. Ich koordynacja i automatyzacja wymaga długotrwałych, systematycznych, profesjonalnie prowadzonych ćwiczeń.

Nauczycieli najmłodszych klas obowiązuje prowadzenie zajęć tzw. orto-fonicznych, zawierających elementy tych podstawowych funkcji. Mają one jednak inny charakter niż w przedszkolach i wymagają większego zaangażowania rodziny.

Polska oświata od lat powojennych znajduje się w stanie permanentnych reform. Stoimy u progu kolejnej. Nasuwają się pytania:

Czy wyrówna dysproporcje między miastem a wsią?

Czy ułatwi życie dzieciom z zaburzeniami mowy?

9