chalmers0087

89

Nieskuteczna obrona Poppera

ogólnych, składających się na teorię lub jej część, stoi w konflikcie ze zdaniami obserwacyjnymi, to może to być wina zdań obserwacyjnych. Nie ma najmniejszych powodów, dla których za sprzeczność taką zawsze miałyby ponosić winę teorie, które w rezultacie należałoby odrzucać, gdy dochodzi do niezgodności z obserwacjami. Można bowiem odrzucić również zdanie obserwacyjne, zachowując przy tym potencjalnie fałszywą teorię. Tak właśnie było, gdy zachowano teorię Kopernika, a odrzucono dokonaną gołym okiem obserwację Wenus, według której planeta ta nie zmienia swych pozornych rozmiarów w ciągu roku, co było sprzeczne z teorią Kopernika. To samo miało miejsce również wówczas, gdy zachowano współczesne opisy trajektorii Księżyca, a odrzucono zdania obserwacyjne stwierdzające, że Księżyc jest znacznie większy, gdy jest widoczny w pobliżu horyzontu, niż gdy jest wysoko na niebie, ponieważ uznano, że jest to rezultatem złudzenia optycznego, nawet jeżeli charakter tego złudzenia nie był całkowicie jasny. Nauka jest pełna przykładów odrzucenia zdań obserwacyjnych i zachowywania teorii, z którymi stały one w sprzeczności. Choć pewne zdanie może być oparte na bardzo niezawodnych obserwacjach, nie można wykluczyć, że postęp teoretyczny ujawni jego niepoprawność. Z tego powodu konkluzyw-ne falsyfikacje teorii nie są możliwe.

2. NIESKUTECZNA OBRONA POPPERA

Popper miał świadomość tego problemu od chwili, gdy po raz pierwszy opublikował w języku niemieckim swoją Logikę odkrycia naukowego w 1934 roku. W rozdziale piątym tej książki, zatytułowanym „Problem bazy empirycznej”, przedstawił teorię obserwacji i zdań obserwacyjnych, która brała pod uwagę fakt, że niepodważalne zdania obserwacyjne nie wywodzą się bezpośrednio z postrzeżeń zmysłowych. W tym paragrafie omawiam główne elementy jego teorii, a następnie argumentuję, że teoria ta nie chroni falsyfikacjonisty przed zarzutami sformułowanymi w paragrafie pierwszym.

Stanowisko Poppera ujawnia istotność rozróżnienia na „publicznie dostępne” zdania obserwacyjne i subiektywne doznania zmys-