SNB13691

126 Osoby niepełnosprawne iv Polsce w latach dziewięćdziesiątych

ty składają się na obraz „świadomego obywatela z niepełnosprawności» i stanowią - nie jedyną możliwą - ale istotną formę ich udziału w życj_u publicznym.

Aktywność tego rodzaju nie jest domeną wielu osób niepełnospraw nych z badanej przez nas grupy. Tylko jedna osoba czyta stale czasopisma wydawane specjalnie dla osób niepełnosprawnych, a dwadzieścia osób czyni to sporadycznie. Charakterystyczne jednak jest to, że większość osób niepełnosprawnych (65,5%) w ogóle nie wie, że takie czasopisma się ukazują. Niewiedza ta jest najczęściej udziałem osób należących do grupy upośledzonych statusowo. Stosunkowo większym zainteresowaniem cieszą się programy radiowe i telewizyjne poświęcone problematyce niepełnosprawności i ludzi niepełnosprawnych. Systematycznie ogląda je lub słucha ich osiemnaście osób, a większość od czasu do czasu. Jednak i w tym przypadku co piąta badana osoba nie korzysta z takich audycji, ponieważ w ogóle nie wie, że są one nadawane.

Słaba jest także znajomość własnych praw i przywilejów. Pewnym syntetycznym zbiorem należnych im uprawnień jest Karta Praw Osób Niepełnosprawnych, uchwalona przez Sejm w 1997 roku. Dyskusje nad potrzebą uchwalenia i treścią takiej karty trwały jednak przez kilka lat - i informacje o niej w mediach pojawiały się od 1992 roku. Pozwoliło to nam w badaniach realizowanych w 1993 roku sprawdzić stopień poinformowania osób niepełnosprawnych w tej kwestii. Świadomość tego problemu była wówczas bardzo niska, o przygotowaniach karty nie wiedziało w ogóle 86,7% badanych. Jednak po jej uchwaleniu świadomość ta jest tak samo niska jak przedtem. Zdecydowana większość badanych osób (83,4%) nie słyszała o karcie, tylko jedna osoba stwierdziła, że zna ją dokładnie. Osoby, które przynajmniej słyszały o karcie, choć nie znały jej zawartości (16,1%), najczęściej rekrutowały się z grupy aktywnych.

Brak znajomości należnych uprawnień i przywilejów ma bezpośrednie konsekwencje życiowe dla osób niepełnosprawnych i zapewne dotyczy wielu sfer życia. W badaniu zapytaliśmy respondentów o korzystanie z prawa do odliczania od podatku dochodowego wydatków na przystosowanie mieszkania, pojazdu, zakup sprzętu rehabilitacyjnego, pomocy technicznych, kosztów leczenia, leków i rehabilitacji. Tylko 8% osób w ciągu ostatnich lat skorzystało z tej możliwości. Najliczniejsza grupa (37,7%) nie dokonywała takich odliczeń, ponieważ nie wiedziała o takich uprawmeniach. Sporo osób (19,6%) słyszało wprawdzie o takich możli-g—

$ciach, ale nie wiedziały dokładnie jak z nich skorzystać. Wszystkie te " oby P^oniosły ^wy^datki> które mogły stać się podstawą do odliczeń. Sto-_v0 najczęściej znajomością uprawnień w tym względzie (niezależ-⁵ ₀d stopnia, w jakim były one wykorzystywane) charakteryzowały się gównie osoby aktywne.

'powyższa sytuacja pokazuje nie tylko brak poinformowania, ale także klaki ^w funkcjonowaniu systemów wspomagania (choćby pomocy lecznej), które winny służyć informacją i pomocą w takich przypadkach- Pomocą mogłyby służyć także organizacje pozarządowe mające na lu wspieranie osób niepełnosprawnych. Zakres ich działania jest jednak .jagle jeszcze bardzo ograniczony. Ponad połowa badanych osób (56,5%) _nj_{e s}jyszała o istnieniu takich organizacji. I choć wynik ten jest bardziej optymistyczny niż w 1993 roku, widać wyraźnie, że organizacje pozarządowe ciągle jeszcze nie odgrywają w skali społecznej należnej roli.

Warto dodać, że spośród osób, które słyszały o istnieniu organizacji zrzeszających osoby niepełnosprawne, tylko 3% kontaktowało się z nimi. podobnie, tylko 13% badanych słyszało o utworzeniu w 1999 roku nowych struktur administracyjnych - powiatowych centrów pomocy rodzinie-choć placówki te są podstawowymi jednostkami świadczącymi i koordynującymi specjalistyczne świadczenia dla osób niepełnosprawnych _na terenie powiatów.

Tak więc osoby niepełnosprawne mają na ogół słabą orientację co do sytuacji, w jakiej znajduje się populacja niepełnosprawnych w Polsce i możliwych źródeł pomocy. Rozwiązania polityki społecznej docierają selektywnie do tej grupy. Te, które są znane i wykorzystywane od lat (przede wszystkim świadczenia rentowe, świadczenia w zakresie opieki zdrowotnej

1    rehabilitacji) są podstawą ocen tego, co państwo robi dla osób niepełnosprawnych. W sumie, oceniając pomoc i opiekę dla inwalidów i osób niepełnosprawnych w naszym kraju, w badanej grupie nie znalazła się ani jedna osoba, która oceniłaby bezwarunkowo tę pomoc jako wystarczającą, a tylko 9% określiło ją jako „raczej wystarczającą”. (W porównaniu z rokiem 1993 notujemy tu jednak niewielką poprawę; wówczas oceniło tę opiekę jako wystarczającą 3% badanych); 81% ogółu badanych określa aktywność państwa jako nie wystarczającą, w tym 48% jako zdecydowanie nie wystarczającą. Jest to więc świadectwo powszechnego niezadowolenia

^{2    te}go, co państwo określiło jako swoje zobowiązanie wobec niepełnosprawnych i co w rezultacie proponują im instytucje pomocy i opieki.