50394 SNB13714

172 Osoby niepełnosprawne if Polsce »’ lalach dziewięćdziesiątych

W badanej przez nas populacji zanotowałyśmy spadek i tak niewysoj,-. aktywności zawodowej. Pracę zawodową wykonuje 14% osób. Przy_C2v ^6J tego stanu rzeczy były zarówno strukturalne, jak i indywidualne. Do ty_cj, pierwszych zaliczyć należy małą skuteczność w tworzeniu miejsc p_raCy szczególnie w rejonach nisko uprzemysłowionych. Względy indywidua/ ne to przede wszystkim osiąganie wieku emerytalnego oraz pogorszenie się stanu zdrowia, co oczywiście nie sprzyjało podejmowaniu pracy przede wszystkim przez osoby już uprzednio nie pracujące. Za przyczynę niskiej aktywności zawodowej (rozumianej tu także jako gotowość do podjęcia pracy) należy uznać także często ferowane orzeczenia lekarskie stwierdzające niemożność wykonywania żadnej pracy. Były one - teraz i w przeszłości - przeszkodą do zatrudnienia zarówno wśród pracodawców, jak i samych osób niepełnosprawnych, oddziałując w demobilizujący sposób na ich motywację do pracy. Orzeczenia takie kompensowały przede wszystkim pogłębiający się kryzys rehabilitacji zawodowej; w praktyce bowiem niewiele jest tak głębokich postaci niepełnosprawności, które uniemożliwiałyby wykonywanie odpowiednio dobranej pracy.

Niewielka aktywność zawodowa naszych respondentów nie budzi więc zdziwienia. Trudno oczekiwać, aby większość z nich - osób od dawna już nie pracujących, przebywających na rentach i emeryturach, przekonanych

0    własnej niezdolności do pracy - aktywnie jej poszukiwały. Nie oznacza to jednak, że osoby te nie podjęłyby aktywności zarobkowej, pozwalającej na „dorabianie” i dowartościowującej je jako osoby nadal produktywne

1    przydatne; jedna trzecia badanych przez nas posiada kwalifikacje i umiejętności predysponujące je do wykonywania jakiejś pracy. Dla osób niepełnosprawnych, starszych wiekiem, a szczególnie zamieszkałych poza większymi miastami, dobrym rozwiązaniem byłaby praca nakładcza (chałupnicza), która jednak została niemal całkowicie wyrugowana z praktyki zatrudniania osób niepełnosprawnych. Niewątpliwie generalnie słuszne postulaty polityki społecznej - aby zatrudnienie osób niepełnosprawnych dokonywało się przede wszystkim w ramach modelu integracyjnego, na otwartym rynku pracy - nie mają zastoso-.. ania do większości osób z badanej przez nas grupy.

Osoby aktualnie wykonujące pracę zawodową to przede wszystkim mężczyźni w wieku produkcyjnym. Rekrutują się oni w pierwszej kolejności z grupy osób aktywnych, a następnie upośledzonych statusowo (rolnicy pracujący w swoich gospodarstwach rolnych).

potencja! opiekuńczy rodzin

Rodzina jest naturalnym środowiskiem, w którym zakotwiczone są problemy osób niepełnosprawnych i środowiskiem, które pomaga z tymi problemami się uporać. Jest także podstawowym ogniwem transmitującym oddziaływania szczebla makrospołecznego na jakość życia osób niepełnosprawnych. W realiach naszego kraju rodzina pełni funkcję kompensacyjną w stosunku do wielu systemów pomocy, wynikłą z ich nieadekwatni do potrzeb osób niepełnosprawnych i słabości organizacyjnych, udaremniających wywiązywanie się z ich podstawowych, statutowych zadań. Pod tym względem sytuacja sprawia wrażenie stabilnej w porównaniu z rokiem 1993. Rodzina stanowiła i stanowi dla osób niepełnosprawnych najważniejsze lub wręcz jedyne miejsca schronienia, źródło pomocy i opieki. Nie uległ zmianie w analizowanym czasie także fakt, że rodziny osób niepełnosprawnych są osamotnione w rozwiązywaniu swoich problemów. Ani służby socjalne, ani lokalne organizacje społeczne i stowarzyszenia nie zaznaczyły swojej obecności w ich rozwiązywaniu.

Standard materialny rodziny, a także fizyczne i strukturalne możliwości udzielania pomocy przez poszczególnych członków rodziny stają się w tej sytuacji istotnym kapitałem, od uruchomienia którego zależy wiele aspektów jakości życia osoby niepełnosprawnej. Gospodarstwa domowe różnią się oczywiście potencjałem, jakim dysponują na rzecz wspierania swoich niepełnosprawnych członków. Szczególnie trudna sytuacja ma miejsce tam, gdzie gospodarstwo tworzy samotna osoba niepełnosprawna (8,5%), lub gdy składa się ono z samych niepełnosprawnych, na ogół starszych wiekiem.

Oceniając potencjał opiekuńczy rodzin brałyśmy pod uwagę następujące jego wymiary: warunki materialne, posiadane umiejętności, zrozumienie problemów i potrzeb osoby niepełnosprawnej, chęć i gotowość do niesienia pomocy oraz potrzebną ilość czasu. Analizy zebranego materiału wykazały, że najsilniej odczuwane deficyty lokują się przede wszystkim w warstwie tak zwanych czynników obiektywnych: brak niezbędnych środków materialnych (54,4%), a następnie czasu (13,6%). Stosunkowo rzadziej natomiast pojawiają się problemy natury psychicznej i emocjonalnej lub też brak odpowiednich umiejętności; Charakterystyczne jest, że osoby z grupy aktywnych wyraźnie lepiej oceniają atmosferę panującą w swoich rodzinach i ich dyspozycyjność do niesienia pomocy. Świadczy to o lep-