chalmers0089

91

Nieskuteczna obrona Poppera

Marsa nie przetrwało krytyki i sprawdzianów. Rychło postanowiono odrzucić to zdanie.

Istotą Popperowskiego stanowiska w sprawie zdań obserwacyjnych jest przekonanie, że ich akceptowalność winna być oceniana według ich zdolności do przetrwania sprawdzianów. Zdania, które nie przechodzą testów, są odrzucane, natomiast te, które je przechodzą, poddaje się dalszym sprawdzianom i tymczasowo zachowuje. Popper, przynajmniej we wczesnych pismach, podkreślał rolę decyzji dokonywanych przez jednostki lub grupy jednostek w sprawie akceptacji lub odrzucenia tego, co nazywam tu zdaniami obserwacyjnymi, a co Popper określa mianem „zdań bazowych”. Pisze: „Zdania bazowe przyjmuje się w wyniku decyzji lub ugody i w tej mierze są one konwencjami”¹, oraz „Każde empiryczne zdanie naukowe można przedstawić (poprzez opis warunków eksperymentalnych, itd.) w taki sposób, że każdy, kto nauczy się odpowiedniej techniki, może poddać je sprawdzaniu. Jeżeli w rezultacie odrzuci to zdanie, nie wystarczy, jeżeli powie nam, iż odrzucił je, ponieważ odczuwał wątpliwości lub brak przekonania wobec własnych postrzeżeń. Musi sformułować twierdzenie, które stałoby w sprzeczności z naszym, i podać wskazówki, jak należałoby poddać je sprawdzaniu. Jeżeli tego nie uczyni, możemy go jedynie poprosić, aby lepiej przyjrzał się naszemu eksperymentowi i przemyślał go raz jeszcze.”²

Popperowski nacisk na świadome decyzje jednostek wprowadza element subiektywistyczny, który wchodzi w sprzeczność z późniejszym przekonaniem Poppera, że nauka jest „procesem bez podmiotu poznającego”. Problem ten omawiam szerzej w późniejszych rozdziałach. Obecnie chciałbym przeformułować stanowisko Poppera na temat zdań obserwacyjnych w sposób pozbawiony subiektywizmu: zdanie obserwacyjne jest tymczasowo akceptowalne na danym etapie rozwoju nauki, jeżeli jest ono w stanie przetrwać wszystkie możliwe sprawdziany, jakie umożliwia wiedza naukowa na tym etapie rozwoju.

Według Poppera zdania obserwacyjne, składające się na bazę, z uwagi na którą ocenia się zalety pewnej teorii naukowej, same są

1

   K. R. Popper, The Logic of Scientific Dioscovery, Hutchinson, London, 1968, s. 106.

2

   Ibid., s. 99.