Choroby wew3168

^{2 lrzech cz}f^fc1: peptydu sygnalnego, sekwencji Gn-RH r 10 aminokwasów) oraz peptydu złożonego z 56 aminokwasów, określanego skrótem GAP (Gn-RH-associatcd pepudc) GAP coraz częściej jot identyfikowany z proiaktostatyną.

Synteza hormonów steroidowych oraz innych hormonów nfebiałkowych

Synteza hormonów steroidowych oraz innych hormonów ■«Maionyrli jen inranmkm—w prawidłową syntezą białek enzymatycznych, wchodzących w skład układów metabolicznych prowadzących do tworzenia odpowiednich substancji czynnych. Genetycznie uwarunkowany brak enzymów decydujących o określonym etapie reakcji może być przyczyną odpowiednich dalszych, nieraz rozległych, zaburzeń wynikających nie tylko z braku hormonu, którego synteza jsat ograniczona, ale Utkże z ewentualnego nadmiaru substancji czynnych stanowiących produkt przemian na etapie poprzedzającym.

mmmmmm Wydzielanie i transport hormonów we krwi

Proces syntezy hormonu nie musi wiązać się z jego wydzielaniem: zablokowanie np s> nte/y hormonów tropowych części gruczołowej przysadki me narusza ich wydzielania pod wpływem podwzgórzowych hormonów uwalniających. Hormony po wydzieleniu do krwi. jeżeli są względnie dobrze rozpuszczalne (np. poiipepfydy i białka), znajdują się tam w postaci wolnej Inne. gorzej rozpuszczalne (np. hormony steroidowe lub hormony gruczołu tarczowego), są transportowane we krwi jako związane z nośnikami białkowymi. Nośnikiem bywają też substancje niebiałkowe, np. niemal całość (99%) dehydroepiandrosteronu jest w osoczu krwi związana z siarczanem.

Niekiedy do krwi przedostają się, oprócz aktywnego hormonu, także jego prekursor)’ (prohormony lub nawet pre-prohormony). Również produkty metabolicznej degradacji hormonów mogą znajdować się we krwi. Choć nie mają już one odpowiedniego działania biologicznego, mogą jednak nadal wykazywać pewne właściwości aktywnego hormonu, np. właściwości immunologiczne. W takim przypadku wyniki ilościowego oznaczenia hormonu, uzyskiwane np metodą radioim-munologiczną, bywają obarczone pewnym błędem.

k ■ Mechanizm działania hormonów

Biologiczne skutki działania hormonów steroidowych oraz hormonów gruczołu tarczowego wynikają z ich bezpośredniego działania na jądra komórek docelowych i zwiększenia transkrypcji właściwych mRNA. Hormony peptydowe i białkowe wiążą receptory na błonie komórek docelowych, co z kolei wywołuje zmianę stężenia przekaźnika wewnątrzkomórkowego. Z tego powodu ligand zewnątrzkomórkowy jest określany mianem „pierwszego przekaźnika", natomiast przekaźnik wewnątrzkomórkowy jest „drugim przekaźnikiem" informacji hormonalnej.

Białka receptorowe dla hormonów wykazują znaczną zmienność (ich liczba oraz właściwości zależą od aktualnych warunków). Gdy ligand występuje w nadmiarze, liczba odpowiednich receptorów¹ na ogól się zmniejsza (zjawisko tzw. down-regulation); w warunkach niedoboru takiego

przeciwnie, liczba receptorów się zwiększa (tzw. up-regulation). Niekiedy jednak jest inaczej np- ungiotensyna U. działając w większym stężeniu na właściwe dla niej receptory w korze .._viasrczy, zwiększa ich liczbę.

____ — Działanie hormonów steroidowych na komórld docelowe

Steroidy działają na komórkę poprzez wewnątrzkomórkowe receptory, zlokalizowane pfjede wszystkim w cytozolu, w mniejszym stopniu w jądrze. Receptory te sklonowano i poznano ich antiook wasowy. U ssaków można je podzielić na sześć klas: receptory mineralokortyko-icrołdów (MCR), glikokortykosteroidów (GCR), progesteronu (PR), estrogenów (ER), andro-£OÓw (AR), i kalcytriolu (D,R) Wszystkie one należą do tej samej nadrodziny, co receptory honoooów gruczołu tarczowego oraz receptory kwasu reiinolowego (retinoic acid). Receptor .1 ortykosteroidowy składa się z 777 aminokwasów z domeną wiążącą DNA obejmującą około TO aminokwasów oraz domeną wiążącą hormon (około 250 aminokwasów). Domena receptora wiążąca DNA zawiera dwa atomy cynku, z których każdy, związany z czterema resztami cysteiny, jest ośrodkiem swoistej struktury przestrzennej — tzw. palca cynkowego. Domena receptora wiążąca DNA tworzy dwa takie „palce”, dobrze odpowiadające kształtowi spirali DNA na

—i Ryc. 5.28.

Działanie hormonów steroidowych na komórkę docelową. H — hormon, R — receptor, HRE — sekwencja odpowiedzi hormonalnej. Dokładniejszy opis w tekście.

1

Jeżeli struktury molekularne R, znajdujące się na zewnętrznej powierzchni błony komórkowej, wykazują wybiórcze powinowactwo do substancji zewnątrzpochodnęj L (uwarunkowane swoistością odpowiadającej sobie wzajemnie budowy przestrzennej R i L), to struktury R określamy mianem receptorów błonowych dla ligandu L, natomiast substancję ]L nazywamy ligandera dla receptorów R. Analogiczna terminologia jest stosowana także w przypadku receptorów oraz ligandów znajdujących się wewnątrz komórki (w cytoplazmie lub jądrze).