Choroby wew3161

Z mechanizmem lęku napadowego (panicznego) wiąże się nadmierne działania 5-HT na podgrupę receptorów 5-HT₂c oraz oddziaływania hormonu peptydowego, cholecystokininy (CCK). O ile z lękiem uogólnionym związany jest zwłaszcza układ GAJBA-ergiczny i układ receptorów 5-HT|_A, o tyle z lękiem napadowym i nerwicą natręctw (w tym z zespołami obsesyjno-kompulsywnymi) — głównie układ 5-HT i receptory 5-HT₂c- Wyjaśnia to odmienną skuteczność różnych leków w poszczególnych typach lęku.

-UKŁAD DOKREWNY

Jan W. Guzek

—    OGÓLNE PODSTAWY REGULACJI HORMONALNEJ

—    STRUKTURA UKŁADU POKREWNEGO I PODZIAŁ HORMONÓW

Zależnie od czasu i/lub miejsca parametry otaczającego nas środowiska zewnętrznego są bardzo zmienne. Dla prawidłowej czynności komórek, z których składa się ludzkie ciało, istotne jest jednak płynne środowisko, bezpośrednio otaczające te komórki. Jeszcze w połowie XIX wieku Claude Bernard określił je jako środowisko wewnętrzne („milieu interieur”). Ponieważ granice tolerancji komórek na zmiany środowiska wewnętrznego są stosunkowo wąskie, przeto utrzymanie jego stałości jest istotnym warunkiem prawidłowego przebiegu procesów życiowych. Tendencję do utrzymania tej stałości określił Walter Cannon mianem homeostazy. Utrzymanie równowagi homeostatycznej w zmiennych warunkach środowiska zewnętrznego jest głównym zadaniem regulacyjnych mechanizmów kontrolnych ustroju.

Ustrój człowieka dysponuje układami regulacyjnymi, umożliwiającymi utrzymanie równowagi homeostatycznej poprzez sprawne dostosowanie do zmiennych warunków szeroko rozumianego środowiska: jest to układ nerwowy wraz z narządami zmysłów oraz układ wydzielania wewnętrznego (układ dokrewny¹). Coraz częściej wymienia się tu również układ immunologiczny. Przenośnikami informacji w układzie dokrewnym (a często² i w układzie nerwowym) są hormony: aktywne biologiczne substancje, wydzielane przez gruczoły dokrewne do krwi w niewielkich ilościach (prawidłowe stężenie we krwi dla większości hormonów wynosi 10~¹²-10^-7 moli) i spełniające rolę pierwszego przekaźnika informacji przeznaczonej dla komórek narządów docelowych. Krótkie zestawienie hormonów wydzielanych przez podwzgórze, przysadkę oraz gruczoły dokrewne obwodowe podano w tabelach 5.2-5.4. W licznych przypadkach odpowiadające sobie hormony podwzgórza, przysadki oraz gruczołu obwodowego stanowią jedną całość czynnościową, podlegającą wspólnym mechanizmom regulacyjnym (por. str. 165-166) w ramach zależności opartych na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Wiele tkanek jest źródłem hormonów tkankowych (tab. 5.5).

Ze względu na budowę chemiczną można podzielić hormony na hormony peptydowe i białkowe (przede wszystkim, lecz nie tylko, hormony podwzgórza oraz przysadki), steroidowe (kortykosteroidy, androgeny, estrogeny, gestageny, kalcytriol) oraz pochodne aminokwasów (aminy katecholowe rdzenia nadnerczy, hormony gruczołu tarczowego, melatonina).

Biologiczne efekty hormonu zależą od spełnienia odpowiednich warunków przez środowisko wewnętrzne; takim warunkiem, często istotnym, jest obecność innych jeszcze hormonów.

1

Oprócz nielicznych wzmianek, w rozdziale niniejszym pominięto układ dokrewny trzustki oraz czynność dokrewną układu płciowego (jajniki, łożysko, jądra), które są wyczerpująco przedstawione w innych rozdziałach niniejszej książki.

2

Rozszerzenie pojęcia hormonu na neuromediatory układu nerwowego, aczkolwiek uzasadnione, można tu pominąć.