choroszy9

29

lub powierzchni pasowanych z dużymi luzami, mogą nie podawać odchyłek granicznych przy liczbie wymiarowej. Zgodnie z normąPN-78/

M-02139 stanowią one tzw. wymiary nietolerowane swobodne. Ich wartości graniczne w poszczególnych zakładach wytwórczych mogą być zróżnicowane. Stosownie do zaleceń wspomnianej normy odchyłki wymiarów nietolerowanych należy przyjmować według klasy dokładności: tolerancji normalnych /riub tolerancji zaokrąglonych t: dokładnego, średnio dokładnego, zgrubnego, bardzo zgrubnego. Podczas określania odchyłek wymiarów nietolerowanych jest wskazane kierowanie się możliwością łatwego zapewnienia pożądanych odchyłek. Przy wyborze pasowań trzeba się kierować nie tylko spełnieniem przez nie określonych zadań, ale również możliwością zmniejszenia kosztów wykonania przedmiotu. Uzyskanie pasowań w klasach dokładniejszych jest droższe niż w klasach mniej dokładnych. Dlatego należy przestrzegać zasady, która mówi, że każde pasowanie powinno być najmniej dokładne z tych wszystkich, które spełniają przeznaczone zadanie.

Na rysunkach wykonawczych, oprócz podania samych wymiarów oraz ich granicznych wartości, należy jeszcze określić odchyłki kształtu i położenia. Bardzo często zachowanie wąskich tolerancji kształtu i położenia jest ważniejsze niż zachowanie małych tolerancji wymiaru. Rezygnując bowiem z wymienności części, można rozszerzyć tolerancję samego wymiaru bez wpływu na wielkość luzu lub wcisku, tzn. bez szkody dla pracy maszyny. Zwiększenie dokładności kształtu i położenia z zasady poprawia warunki współpracy części, zmniejszenie zaś wyraźnieje pogarsza. Dlatego bardzo często spotyka się, że tolerancja kształtu lub położenia musi być znacznie mniejsza niż