CIMG4135

komórki, w tym przy udziale większej liczby niż jedna cząsteczka przeciwciała prawdopodobnie nawet blokowanie odbiałczania wirionu.

I dział komplementu w zakażeniach wirusowych może być zróżnicowany przeciwwirusowy i o charakterze zapalnym, w tym udział w niszczeniu komórek, przy wspołreakcii z kompleksami antygen -przeciwciało, zarówno antygenu jako wolnego wirusa, jak i jako ekspresji antygenowej na powierzchni komórki. Typowy łańcuch aktywizacji zaczyna się od związania podjednostki cząstki Cj do igO lub lgM. dając z kolei aktywizację składników C„ i C„, i z kolei uruchomienie dalszych etapów. Składnik C, wspomaga też fagocytozę, wiążąc się z receptorami dla C, na powierzchni fagocytów. Następnie np. składniki C. u aktywizują się przy wiązaniu, w następstwie reakcji przeciwciał z wirusem, prowadząc do aktywizacji tosfolipazy uszkadzającej komórki.

ODPORNOŚĆ KOMÓRKOWA

Szczególną rolę w całości reakcji obronnych organizmu odgrywają lim-fbcyty. będące zróżnicowaną populacją komórek występujących w organizmie. Stanowią duży odsetek krwinek białych krwi. chłonki, płynu otrzewnowego, węzłów chłonnych, grasicy, śledziony, szpiku kostnego. Prawdopodobnie nie wszystkie komórki, swą morfologią odpowiadające limfocytom, biorą udział w procesach immunologicznych. Większość z nich jednak uczestniczy, dlatego określenie limfoidalna stosuje się praktycznie do tych komórek, które mają kompetencję immunologiczną.

komórki Umfoidalne obdarzone umiejętnością rozpoznawania antygenów odgrywają zasadniczą rolę w mechanizmach obronnych organizmu. Należą do mch wywodzące się ze szpiku kostnego komórki B zdolne do wytwarzania i w ydzrełania przeciwciał, a także komórki T różnicujące się i dojrzewające pod wpływem grasicy, rozpoznające antygeny w połączeniu z białkami powierzchniowymi komórek.

Wśród limfocytów- T ustalono istnienie licznych typów o różnych czynnościach. w tym odpowiedzialnych za reakcje miejscowej opóźnionej nadwrażliwości (Tdk o działaniu cytotoksycznym, w tym na komórki z ekspresją antygenów wirusowych (Tc), modulujące reakcje odpornościowe limfocyty pomocnicze (Th; h - hdper) i supresorowe (Ts). Również niejednolita jest populacja limfocy tów B. różniących się zespołów tych komórek, w odpowiedzi na różne antygeny bezpośrednio lub przy udziale pomocniczych limfocytów T.

Pomiędzy komórkami B i T zachodzi ścisła współpraca: i tak limfocyty T uczestniczą w pobudzeniu limfocytów B przez antygeny wirusowe; komórki B odpowiadają przeciwciałami na zadziałanie haptenu osadzonego na nośniku białkowym za pomocą limfocytów Th. W innych sytuacjach nie jest niezbędna ta współpraca: i tak pewne wirusowe antygeny, zwłaszcza o powtarzających się determinantach, pobudzają komórki B bez udziału Th; ale chyba większość wirusowych antygenów angażuje komórki pomocnicze T. Można wnioskować, że prawdopodobnie większe białka wirusowe mogą być bardziej skuteczne antygenowo ze względu na większą liczbę determinant antygenowych działających jako nośniki, a także oznacza, że nienaruszone cząstki wirusowe mają w swych kapsomerach identyczne podjednostki o działaniu antygenowym.

Znajduje to potwierdzenie w obserwacjach związanych ze zróżnicowanym pod względem swej intensywności działaniem immunogennym szczepionek przygotowanych z wirusów natywnych, izolowanych glikoprotein, syntetycznych im-munogenów (p. rozdz. poświęcony szczepionkom).

Wyżej wspomniana cytotoksyczność komórek T w stosunku do zakażonych wirusem komórek docelowych nie jest prawdopodobnie w swym litycznym działaniu wspomagana przez komplement ani przeciwciała, lecz jest prawdopodobnie następstwem fuzji obu tych komórek. Działanie cytotoksyczne komórek T jest swoiste w swym rozpoznawaniu antygenu wirusowego na powierzchni komórek. Jednak, aby ich działanie było skuteczne, muszą one rozpoznać antygeny zgodności tkankowej obecne na powierzchni tej samej komórki; są one kontrolowanymi przez geny komórkowe glikoproteinami powierzchni błony komórkowej. Geny te wykazują polimorfizm, a kodowane głikoproteiny powodują wystąpienie określonych reakcji immunologicznych, co można np. wykazać w doświadczeniu transplantacyjnym. Skoro komórki cytotoksyczne T adsorbują się swoiście do komórek zakażonych wirusem, to muszą na powierzchni mieć receptory, które ten antygen rozpoznają. Prawdopodobnie ich masa wynosi ok. ISO000, ale nie są chyba zwykłymi lgG. W wyniku zetknięcia błona T limfocytu ulega aktywizacji, komórka transformuje w dużą komórkę blastyczną i proliferuje tak, że jedna populacja uwalnia rozpuszczalne limfokiny, druga staje się cytotoksyczna, a trzecia - komórkami pamięci immunologicznej.

Niezależnie od komórek limfoidalnych T i B, odpowiadających za rozpoznawania typu „swój" i „nie swój", istnieją inne komórki odgrywające istotną rolę w zakażeniach wirusowych, a zwłaszcza makrofagi i komórki NK (natural kUler - naturalne komórki lityczne). Oba typy komórek mogą rozpoznawać i rozpuszczać zakażone wirusem komórki, co udowodniono w doświadczeniach in vitro. przy braku wcześniejszej immunizacji. Oznacza to, że można je zaliczyć do pierwszej niejako linii obronnej organizmu, a więc przed wytworzeniem się odporności po zadziałaniu wirusów na komórki limfoidalne, jak również traktować je jako komórki efektorowe czynne również po wytworzeniu się odporności; wykazano bowiem, że makrofagi mogą rozpuszczać komórki zakażone wirusem przy udziale przed wdał (Tc receptory na powierzchni makrofagów).

Jednakże brak pełnego rozeznania rzeczywistej roli komórek NK i makrofagów in vivo. Oprócz powyższych założeń przyjmuje się, że komórki NK (duże, jądrzaste limfocyty) odgrywają rolę w immunoregulacji i w niszczeniu komórek nowotworowych. Przypuszcza się, że mają znaczenie w fazie likwidacji zakażenia wirusowego, i że są stymulowane przez interferony i interleukiny.

W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych powstały liczne prace poświęcone kształtowaniu się komórkowych reakcji immunologicznych u człowieka i u zwierząt. Zwierzęta służyły również jako model do śledzenia tych procesów, których badanie u ludzi jest ze zrozumiałych powodów utrudnione (niemożność oceny dawki zakażającej i okresów inkubacji, zastrzeżenia etyczne itd.). Wyjątek i jedyne w zasadzie pełniejsze możliwości stwarzają badania u osób szczepionych (w tym żywym, atenuowanym wirusem), np. jest znana wówczas dawka wirusa lub antygenu wirusowego, co umożliwia ocenę wpływu różnic osobniczych na kształtowanie reakcji immunologicznych.