CIMG4136

Z istotnych badań należałoby wymienić badania takich powszechnych zakażeń wirusowych, jak grypa, odra, różyczka, wirusowe zapalenie wątroby typu B, nagminne zapalenie ślinianek przyusznych. Podejmowane były również, lecz z małym dotychczas powodzeniem, badania kształtowania się immunologicznych reakcji komórkowych w późnych i przewlekłych chorobach ośrodkowego układu nerwowego, w których zakłada się etiologię wirusową, jak podostre stwardniające zapalenie mózgu i rdzenia oraz stwardnienie rozsiane.

W ostrych zakażeniach wirusowych (np, grypa, odra, nagminne zapalenie ślinianek przyusznych, wirusowe zapalenie wątroby B), lub w następstwie immunizacji atenuowanymi szczepionkami (odra, nagminne zapalenie ślinianek przyusznych, grypa), immunologiczne reakcje komórkowe, określane najczęściej za pomocą metody zahamowania migracji, transformacji blastycznęj, efektu cytolitycznego, dają zbliżony obraz. I tak dodatnie reakcje typu komórkowego kształtują się wówczas dodatnio na ogół we wczesnym okresie, od kilku do kilkunastu dni po wprowadzeniu wirusa, a następnie wracają do wartości typowych dla okresu przed zakażeniem.

Szczególnie przydatne okazały się badania na takich modelach zwierzęcych (ryc. 26), w których komórkach dochodzi do replikacji wirusa chorobotwórczego dla człowieka (np. małpy, świnki morskie, króliki). Cofanie się wartości dodatnich przypada na okres intensywnego narastania mian przeciwciał wykrywalnych w krążeniu. Udział przeciwciał nie jest jednak jednoznaczny -w niektórych przypadkach (np. odra, nagminne zapalenie ślinianek przyusznych) nie wiąże się on z wartością testów komórkowych, czego dowodem są dodatnie reakcje wtórne na ponowne wprowadzenie wirusa (dawka przypominająca).

Test atamowanio migracji —=--myszy    . swirki    —— małpy

morskie

Ryc. 26. Reakcje immunologiczne typu komórkowego na wirusa odry u zwierząt. Dane poniżej linii przerywanej zaakceptowane jako dodatnie.

Wpływ adiuwantów na kształtowanie się reakcji komórkowych jest na ogół nieznaczny, w odróżnieniu od wpływu adiuwantu (np. kompletnego adiuwantu Freunda) na intensyfikację odpowiedzi humoralnej.

Pojawiły się również sugestie ewentualnego wykorzystania reakgi komórkowych do diagnostyki ostrych zakażeń wirusowych oraz do oceny aktywności immunologicznej szczepionek wirusowych, jak również w sytuacjach stosowania leczenia immunosupresyjnego (w przypadkach transplantacji), w którym, jak wiadomo, może dojść do aktywizacji utajonych postaci zakażeń (herpes, cytomegalia). W pierwszym przypadku nie znalazły one jednak praktycznego zastosowania ze względu na złożoność metodologiczną, zwłaszcza wobec niezwykłego postępu w metodach szybkiego rozpoznawania reakcji humoralnych testami immunoenzymatycznymi.

Należałoby jeszcze wspomnieć o zjawisku fagocytozy i jego zróżnicowanych następstwach. Komórki obdarzone tą funkcją określa się nazwą fago-cytujących. Zawierają one wiele enzymów proteolitycznych, bardzo czynnych przy destrukcji białkowych struktur bakterii. Fagocyty te mają również zdolność pochłaniania wirusów. Okazało się jednak, że niektóre wirusy mogą się (w określonych warunkach, często tylko doświadczalnych) w fagocytach na-mnażać. Oznacza to, że komórki fagocytujące mogą rozprowadzać wirusa do różnych narządów organizmu drogami limfatycznymi lub krwionośnymi. Mogą więc stać się czynnikiem sprzyjającym rozprzestrzenianiu się zakażenia wirusowego (np. grypa, enterowirusy, HIV).

Stwierdzono również, zarówno w warunkach doświadczalnych in ritro (np. wirusy grypy, herpes, pikomawirusy, fagi), jak również w niektórych przypadkach in vivo (np. wirusy grypy, hepatitis B, NDV), że pochłonięte wirusy mogą zmniejszać fagocytarną aktywność fagocytów w stosunku do bakterii (lub innych modelowo zastosowanych ciał - np. lateks). Tym samym mogą upośledzać obronną rolę fagocytów w stosunku do bakterii w mieszanych zakażeniach wirusowo-bakteryjnych. Może to być istotne w przypadku dużej wiremii lub intensywnej replikacji wirusa we wrażliwych narządach (np. układ oddechowy - grypa).

INTERFERONY

Od 1957 r., kiedy Izaaks i Lindeman wykryli istnienie interferonu, wiadomo, że zarówno wirusy w swej postaci wirulentnej, in aktywowanej, ich strukturalne podjednostki, jak również rozmaite drobnoustroje i ich składniki, w tym toksyny, syntetyczne polinukleotydy (itp.), mają zdolność indukowania syntezy interferonów. Należą one do najistotniejszych mechanizmów obronnych organizmu na zakażenie wirusowe (p. też rozdz. poświęcony chemioterapii).

Interferony są produktem metabolizmu różnych komórek, wykazują zróżnicowanie strukturalne oraz zróżnicowanie we właściwościach biologicznych. Są wytwarzane zarówno przez komórki układu immunologicznego, jak i przez komórki nie uznawane za immunokompetentne. Wytwarzane są w pierwszym okresie zakażenia wirusowego oraz w okresach późniejszych. Z punktu widzenia odporności w zakażeniu pierwotnym na uwagę zasługują wytwarzane wfazie wczesnej. Mają też znaczenie profilaktyczne. Stwierdzono to w przypadku terapii immunosupresyjnej (transplantacja, nowotwory). Profilaktyczne podanie interferonów zmniejszyło częstość zakażeń u takich chorych, głównie zakażeń wirusami herpes, w tym tak groźnym, jak wirus cytomegalii.

Fibroblasty i inne komórki uznawane za immunologicznie niekompetentne wytwarzają głównie interferon p.

Interferony a wytwarzane są przez leukocyty. Przyjmuje się, że ich podstawowymi wytwórcami są limfocyty „nuli”, nie należące ani do limfocytów T i B, ani do makrofagów, będące zróżnicowaną populacją należącą do

137