CIMG4155

Tabela 24. Interpretacja wyników ELISA w kierunku przeciwciał przeciwko antygenom winna Epsteina-Barr

VCA IgM	VCA 1*0	BA 1*0	EBNA 1*0	Wynik świadczy o;
-	-	-	-	brak serologicznego potwierdzenia zakażenia EBV (nie można wykluczyć bardzo wczesnego okresu zakażenia, ewentualne badanie po upływie 2 tygodni)
+	-	-	-	wczesny okres pierwotnego zakażenia EBV
n §	4	4	1	pierwotne zakażenie EBV
4	+	+	+	pierwotne zakażenie EBV
-	+	-	+	przebyte zakażenie EBV
	H1	^+	+	aktualne zakażenie EBV - możliwa reaktywacja

VCA - antygen kapsydowy; EA - antygen wczesny; EBNA - antygen jądrowy.

PRZEGLĄDY SEROEPIDEMIOLOGICZNE I WIRUSOLOGICZNE

Stanowią również pewną formę diagnostyki, głównie informującą o odporności populacyjnej, w tym środowisk objętych masowymi szczepieniami ochronnymi (badania seroepidemiologiczne), prognozowania ewentualnego zagrożenia epidemicznego (zmniejszenie odporności populacyjnej w określonych grupach wieku), wreszcie krążenia wirusa (badania seroepidemiologiczne oraz wirusologiczne, obejmujące także zwierzęce rezerwuary wirusów i ich biologicznych przenosideli).

Jednak badania seroepidemiologiczne i przeglądy wirusologiczne są coraz rzadziej wykorzystywane ze względu na doskonaloną sprawność masowych szczepień ochronnych, wzrastające bezpieczeństwo i skuteczność szczepionek, rozbudowywaną diagnostykę wirusologiczną oraz nagromadzone rozeznanie w zakresie podstawowych, naturalnych rezerwuarów wirusów chorobotwórczych dla ludzi. Oczywiśde to ostatnie nie dotyczy nowo wykrywanych wirusów i ich powiązań ekologicznych i ewolucyjnych z wirusami świata zwierzęcego i roślinnego.

Badania seroepidemiologiczne polegają na zbadaniu metodami serologicznymi występowania przeciwciał dla danego wirusa w surowicach ludzi zamieszkujących określony teren (kraj, środowisko). Mogą one również być przeprowadzone w obrębie określonej grupy lub grup zawodowych (np. zakażenia wirusem kleszczowego zapalenia mózgu u leśników i robotników leśnych). Próbki krwi powinny pochodzić od osób wybranych losowo, aby wyeliminować wpływ czynników przypadkowych, środowiskowych i osobniczych, co może rzutować na reprezentatywność wyników, które powinny być miarodajne dla całej populacji. Podobne zasady obowiązują w przeglądach wirusologicznych, w których badany jest wirusologicznie określony materia! pochodzący od losowo wybranych osób.

Przeglądy wirusologiczne były prowadzone w przeszłości, lecz ze względu na duże koszty badań oraz zmianę sytuacji epidemiologicznej zostały zaniechane. Dotyczy to głównie przeglądów wirusologicznych w celu wykrycia wirusa poliomyelitis (oraz częściowo innych enterowirusów).

Wiadomo, że nawet przed wprowadzeniem szczepień ochronnych i w warunkach epidemicznych zapadalność na poliomyelitis była mała (ok. 0,1—1%). Zapadalność ta po wprowadzeniu szczepień zmalała do sporadycznych zachorowań. Badając więc liczne próbki od ludzi w różnym wieku, obu płci, Żyjących na terenach miejskich i wiejskich, uzyskiwano możliwość izolowania większej liczby szczepów wirusa. Ich identyfikacja pozwalała na ocenę występowania poszczególnych typów wirusa.

Po wprowadzeniu masowych szczepień szczepionką atenuowaną (wydzielanie wirusa, rewersja cech — p. rozdz. o szczepionkach i o cechach genetycznie uwarunkowanych) można było w ten sposób uzyskać informacje zarówno o częstości występowania poszczególnych typów wirusa polio, jak i o wpływie masowych akcji szczepień na profil cech genetycznych krążących wirusów polio oraz występowanie innych enterowirusów (np. interferencja z wirusami ECHO, Coxsackie). Uzyskano więc dane pomocnicze do badań nad udziałem wirusów różnych typów i o różnych właściwościach w etiopatogenezie zachorowań, zwłaszcza porażennych.

Okazało się jednak, że analogiczne dane uzyskuje się o wiele łatwiej i taniej, mianowicie przez wielokrotne (sezonowe) badanie ścieków miejskich. Wyniki izolacji wirusów ze ścieków miejskich były zbieżne z danymi z przeglądów wirusologicznych oraz stanowiły również odbicie udziału poszczególnych wirusów w klinicznych postaciach zachorowań. Spowodowało to zaniechanie prowadzenia przeglądów wirusologicznych w populacji ludzkiej i prowadzenie przez pewien okres badania wirusologicznego ścieków miejskich w wybranych, reprezentatywnych rejonach kraju.

Znacznie większą i stale aktualną wartość informacyjną mają tzw. przeglądy serologiczne wykonywane okresowo i w określonym celu. A oto przykłady.

W latach 1961—1962 izolowano wirusa różyczki, co otworzyło możliwości zarówno diagnostyki wirusologicznej, jak i swoistej immunoprofllaktyki. W niektórych krajach, również w Polsce, wykonano przeglądy serologiczne u dziewcząt i kobiet w okresie przed wkroczeniem w wiek rozrodczy i po tym okresie. Znaczenie takich badań zwiększał fakt, że większość zakażeń wirusem różyczki przebiega u dzieci bądź poronnie, bądź bezobjawowo i nie jest rejestrowanych, gdyż takie przypadki nie trafiają do lekarzy.

Przeprowadzone badania seroepidemiologiczne wykazały, że największy przyrost liczby osób o dodatnim odczynie serologicznym (mających przeciwciała, a więc które przebyły zakażenie i które są odporne na ponowne zakażenie) następuje w wieku szkolnym — wzrost kontaktów z dziećmi zakażonymi. Okazało się, że w tym wieku zacierają się również różnice w odporności na to zakażenie między dziećmi ze środowisk miejskich i wiejskich. W wieku przedszkolnym stopień zakażeń u dzieci ze środowisk wiejskich jest niższy. W wieku rozrodczym 80-90% dziewcząt i kobiet w większości krajów rozwiniętych, również w Polsce, jest odpornych na to zakażenie.

Badania przeprowadzone wśród kobiet zatrudnionych w lecznictwie i w szkolnictwie wykazały, że w tych środowiskach (grupy wysokiego ryzyka

175