DSC00036

Rad^{1 2} mi ju². czym i jak skutecznie na towarzystwo _{l( |(}. może, Rozsądek i doświadczenie każe mu wybierać, wybór od. dzieła najpiękniejsze j najlepsze, które sztuka tak wydosko. nala, aby wybór przedstawiony był ogólnie przyjętym i skutku-jącym. Nadchodzi wiek późniejszy: im dalej w lata, tym więcej waponiniert i uronionych nadziei. Wspomnienia w późnym wieku są zwierciadłem tęsknot miodzierfea. Tęsknota, która ścigała go za nadzieją, tą samą drogą wraca go później za wspomnieniami. Wspomnienia młodości milsze są nad cały ciąg pamięci późniejszego życia. Podobnie w naturze poranek i wieczór jest najprzyjemniejszy. Pogoda jesienna przypomina wesołość wiosny, ale już przy żółtych liściach; wieczorne zorze przywodzi na myśl ranny strój jutrzenki, ale to nie otwiera już bram utęsknionemu słońcu, lecz zamyka je za sobą. Pada rosa na kwiaty, ale już to nie jest rosa poranna, po której pączek się rozwija; łzy wspomnień nie są łzami tęsknej nadziei.

Taka jest kolej człowieka i natury, taka zdaje się być wytkniętą ludom i poezji, bo wszystko w naturze jest sobie podobne i nic nie zawisło samo od siebie. Wszystkich ludów dochodzi pamięć swobodnego w stanie natury życia, nim się w znaczne połączyły towarzystwa, nim się w naród złączyły i kraj rozszerzyły. Był to stan patriarchalny ², pasterski ’ i rycerski². Cnota nie udała nazwiska, ale żyła wszędzie, było czucie poezji, ale nie byfo ścisłych umówionych jej prawideł. Prostotą wyrażał się człowiek; bliższy siebie, przywiązawszy do natury, jaśniej siebie, żywiej naturę wyrażał, a w tym nie miał wcale na myśli tej piękności, jaką my teraz w nim upatrujemy.

Czym dla późnego wieku jest wspomnienie swobodnej miodowi tym Jest teraz dla nas wspomnienie tych wieków pierwiastkowych człowieczeństwa. Toć to pełne tajemnic wspomnienie, tylko poetycznie nam się objawiać mogące, jakby do rodzinnej zagrody pierwszych ojców naszych, jest dla nas romantycznym. Takimi są poezje, z tych wieków nam pozostałe, które jednak tym swobodnym i pobożnym ludom inne, bo proste dyktowało uczucie. Żywy obraz tego widzimy w serdecznej mowie muzyki. Piosnka wesoła, którą niewinny i pełen jeszcze nadziei nucił młodzieniec, inne wcale sprawia na nim wrażenie, gdy ją w późniejszym wieku usłyszy; jest ona najprzyjemniejszą dla niego, ale razem smutną i tęskną. Otóż jest pierwsza romantyczność, nie tak z ducha swojego czasu, jak ze stanu naszego wieku wypływająca, nie pisana przez twórców swoich romantycznie, ale tak przez nas pojmowana. Jako w czasach najdawniejszych najwięcej przyszłością się zajmowano przez proroków i wieszczów; tak w naszych poetyczne uczucia do przeszłości najodleglejszej z tęskną rozkoszą unosić ste lubią.

W narodach wielkich i oświeconych, tak jak każdy umiej naturze był bliski, jak towarzystwo było więcej jego przedmiotem, tak więcej potrzebował sztuki: im bardziej był od natur.- daleki, sztuki użyć musiał, ażeby trafił do pojęcia i skłoa aośd tych, którym chciał się podobać, i to zwać można poe zją towarzyską udoskonalonego smaku, o której jako o kła syczności mówiliśmy wyżej. Poezja ta zdaje się niejako prze dzieląc dwa rodzaje romamyczności. W pierwszym żyła m bez imienia, czuł każdy naturę i jako młodzian ją objawiał w drugim rodzaju teraźrejszej mrJ-erry czuć piękności iejź natury, jak lata młodzieńcze, gdy są od na* dalekie.

My w wieku naszym, zajęci potrzebami tak boeśeezsryn naszej cywilizacji, zniewalani do stosunków obojętnych dl naszego uczucia, lat dała od natury, tym żywiej pomrą aa tęskno ść do niej; tym więcej czujemy jej wdzięk:, ąa rządzi*

1

*    P²tńm-dudny — mpartf mm władzy ukumt|² w riiiue.

* Pmatenta — i² » wmanrmm żlr»Kri»i«i|i tkmm, iitedf Js4zi²

midująe sźg yurtrnln, ja² tkiwi— zajęró, tj\i tr ipmók

minrimmy, uoędńrf i M Miii kimplikttji. ŁlSft « przjuiWj póimmrpttm rraiłf r wja

2

tjceraki — «fa»« »ę śntainieraz jaka    rprki •uriu-

a • «it póŁmiej emót t dtilcamataiń.