DSC00212 (28)

właściwą: [a]£° a-D-glukozy = +112°, a p-D-glukozy [a£° = +19°. _NQSzą_o.Q£__riaiwę~Jorm,_anomerycznych .albo anomerów.. Samo zaś zjawisko przechodzenia jednej formy w drugą .nosi nazwę mutarotacjij zachodzi _w ^roztworach.. Zjawisko to staje się jeszcze bardziej zrozumiałe, jeżeli płaskie wzory projekcyjne Fischera zastąpi się perspektywicznymi wzorami Hawortha.

a-D-glukoza    p-D-glukoza

Anomerja jęstęęchą_chąrąktęrystyczną monosacharydów; wszystkie .wykazują..mutetQtację_YtJjBZtwprącb, przy czym należy pamiętać, że cyklizacja cukrowców może odbywać się do pięcioczłonowych pierścieni heterocyklicznych pochodnych furanu lub sześcioczłonowych pochodnych piranu. Aldozy częściej tworzą formy piranowe, zaś ketozy -furanowe.

a-D-glukopiranoza a-D-fruktofuranoza

W perspektywicznych wzorach Hawortha sześcioczłonowy pierścień przedstawiony jest jak płaski sześciokąt, podczas kiedy w rzeczywistości podlega ona zmianom konformacyjnym wynikającym z energetycznie korzystniejszej formy. Pierścienie pięcioczłonowe sacha-rydów są niemal płaskie, nie odbiegają więc od wzorów Hawortha.

Obok poznanych już form izomerii przestrzennej węglowodanów, jak izomeria optyczna, tworzenie izomerycznych anomerów, powstawanie izomerów konformacyjnych, w cukrach prostych zachodzi specyficzna izomeryzacja, nazywana epimeryzacją. jpecha char rakterystyczną tej przemi.any_jest, przegrupowanie podstawników.przy węglu 1 i 2 heksoz. Podstawniki przy pozostałych, atomach węgla nie_ podlegają żadnej jarzejriianie^Ejajmeryzac:ją pozwala na otrzymania. mieszaniny epimerów (cukrów prostych, różniących się budową przy 1 i 2 węglu) ,w yyyniku..ogrzewania cukru prostego z rozcieńczonym ługiem. Izomeria ta jest możliwa dzięki tworzeniu się formy endiolowej wspólnej dla kilku heksoz.

y

H-i-ÓH

^HOi-^H n,

H-C—OH

H—C—OH*V    C-OH

CHjOH

C-0

Q-glukoza

v°

1

HO-Ć—H HO-H-Ć-OH H-C-OH dlHjOH

O—C—H    /,

0—(ł—H #

HO-C-H

H-i-OH

H-C-OH

CH.OH

O-fruktoza

Epimeryzacja powoduje wzajemną przemianę heksoz. Przedstawione reakcje izomeryzacji są cechą przemian węglowodanów w komórkach, gdzie zachodzą z udziałem enzymów - izomeraz

W wyniku redukcji glukozy otrzymujemy alkohol - glucitol, nazywany też sorbitolem.

Utleniane glukozy w pozycji C i 1 prowadzi do kwasu aldono-wego, nazywanego glukonowym. Jednoczesne utlenianie grup znajdujących się przy węglu 1 i 6 powoduje powstanie kwasu aldarowego, nazywanego cukrowym. Jeżeli utlenianiu ulega tylko grupa -OH przy węglu 6, otrzymujemy kwas uronowy, noszący nazwę kwasu glukuronowego. Schemat tych reakcji przedstawia się następująco:

CH-0	COOK	COOK	CO-»
H-^-OH	H-C-OH	H-C-OH	H-C-CH |
HO-C-H utl.	HO-Ć-H utl. HO-Ć-H		-HOH HO-C-H 0
H-C-OH *"	H-C-OH H-C-OH		H-C-J t
H-C-OH	H-C-OH	H-C-OH	H-C-CH
ch2oh	CH.OH	COOH	COOH
D-glukoza	kwas	kwas	lakton
	O-glukonowy	cukrowy	kwasu
i	i		cukrowago
red*	L o o X N. 9		red.
♦	łj
ch2oh	CO-O-Ca*	■O-CO	CH-0
H-C-OH	H-C-OH	H-C-OH	H-<J-CH
HO-C-H	HO-C-H HO-C-H		HO-C-H
H-C-OH	H-C-OH	H-C-OH	H-C-OH
H-C-OH	H-C-OH	H-C-OH	H-C-CH
CH.OH	CHjOH	CH.OH	COOH
IV-/ -	glukonlan	wapnia	kwas
aorbl tol			D-glukuronowy