DSC00166

w żadnej z pojedynczych definicji nie zmieszczą się jednak w p_e|. ni. W nowoczesnej psychiatrii granice tychże chorób są dosyć płynne. Tym bardziej należy zachować ostrożność, odnosząc dzi. siejsze definicje do opisu przypadku chorobowego, pochodzącego z XVIII wieku.

Dla biografii Thćroignc nieistotne jest, czy cierpiała na depresję maniakalną, paranoję czy schizofrenię. Wystarczy wiedzieć, że po wielu latach pobytu w zakładach wykazywała zuchowania psy. chotyczne. Zgodnie z dzisiejszym stanem wiedzy łatwo byłoby przyjąć, że te psychopatologiczne zmiany wywodziły się po prostu z samego faktu i sposobu hospitalizacji. Z czasem zuczęło bowiem uchodzić za rzecz pewną, ze po to. by poprzez trzymunie w zaklu-dzie wywołać w człowieku psychotyczne zmiany, potrzeba znacznie krótszego czasu, niż te długie lata. które upłynęły pomiędzy umieszczeniem Thćroignc w przytułku i opisaniem jej przypudku przez Esąuirola. Jeżeli weźmiemy jeszcze pod uwagę, jak wyglądu-ła codzienność takiego zakładu w wiekach XVIII i XIX, umocnimy się w pewności, że człowiek nie mógł w tych warunkach pozostać psychicznie zdrowy. Jako przykład ówczesnych metod terapeutycznych chciałabym przywołać tylko prysznic, któremu poddawana była każda pacjentka Salpetriere natychmiast po przybyciu do zakładu: „Chory’ psychicznie był przywiązywany do krzesła i stawiany pod pojemnikiem z zimną wodą, która przez długą rurę wylewała się dokładnie na jego głowę"*⁹.

Esąuirol doceniał prysznic jako „metodę psychicznego podporządkowania”, która nadawała się do tego, by „skłonić chorego do posłuszeństwa"⁶⁰. Jej działanie opisywał następująco: „Prysznic oddziałuje zarówno poprzez zimno, jak i przez siłę, której nabiera przy spadaniu; wywiera sympatyczny wpływ na regio epigastrica (rejon żołądka), wywołuje cardialgien (bóle serca) i wymioty. Po jego zastosowaniu chorzy są bladzi, czasami wręcz żółci"⁶¹. Dzisiejszy stan wiedzy pozwala wnioskować, że wielokrotne zastosowanie prysznica musiało prowadzić nie tylko do szkód fizycznych, ale również do poważnych uszkodzeń neurologicznych i psychicznych.

Wobec całej dyscypliny panującej w zakładzie, wobec praktykowania kar i - takich a nie innych - metod leczniczych, wobec

nieznośnych warunków sanitarnych i zlej opieki, cudem musi %iq wydawać, że Thćroignc przeżyło w tym przytułku az do 55 toku życia. 8 czerwca 1817 zmarła na chroniczne zapalenie płuc Po jej śmierci frenolog Dumouticr kazał wykonać odcisk jej czaszki, który do dziś wystawiany jest w Muaće dc V\lommc w Paryżu. Znajduje sic pod nim napis: „Thćroignc de Mericourt, Annę Josćphi-ne. Monomanic, fanatisme politiąuc".

Helga GrubilzscK

i J.G. Esquiroł, Des maladiei mcnColfi con%idMt% sous lei rapportt móiical, hyR\ćniquc ct mćdto-Utfal, l. 1, Pan* 1938, New York 1976. t. 445.

ł

\

* Zestawienie tekstów pokazuje. te biografie Thćroignc Yucjuirol pr*vn«s dosłownie przepisał za: L.M, Prudhomme. Bio^raphie uruceMelle «l hi»lonquc det femme* c4U6re% mor Ces om i/itantei. Paru \H30, %. 315 i za: Błographie Moderne o u dictionnaire bio£raphique de tous lei hommes mor U et monl qui ont marque d la fin du ISe siecfe et uu commencement dc celui-ci. Pani 1802, Wrocław 1806, l. 4. %

385 i na*t., por. tez \ł. Grubitzsch i U. Bockholt. Th^roigne de M^ncourt. Dic Arna-zonę der Freiheil_% Pfnffenwcilcr 1991, *. 454.

* J.E. Esąuirot, Den maladic*..., op. cit .i. 446.

¹ J.E. KH<\uirol. Von d(n GcisteifcranAheiten ina mcm W Bernhard). Bern.

Stuttgart 1968. s 25.

⁴ Tamże. s. 52.

* Tamże, s. 56.

⁷ Cyt. za: A. Cabunćsi, La (latfellation de Thćrot&ne de Mericourt fut-ellc la causc de na folie f, w tegoż. Im indtscrJlion* de 1'hmtoirc, Paru 1903. ». 338. Opinia Garnicra o przypadku Thćroignc opublikowana zoitala w. L. l-icour. Lei ongi-nes du fćminisme eon tempo rat n. Trots femmes de la Re\olution: Olympe de Gouftet, Therotftnc de Mćncourt, Ronę lxicombe. Paru 1900, ». 310 i nasi.

• Por. L. Devancc, Le fiminUme pendant la Rćeolution Fran^aue, w. .Anna-lea histori(|uei do la Kcvolution Pran(auc\ nr 227/1917, i 346 i nart. i Ił. Gru-bilzach. _mEin nlemi^er We#" Fulituche Arbeit ton Frauen_% w: VJ. Jcipkc Ued.), Frauen tn linken Organisationen, Hamburg 1981, i. 23 i naat

^v A. Guillou. £fu</c n\edico-p*y*hol<wque tur Olympe de Gougo, Lyon 1904, a. 70. ¹⁰ Tanizo, a. 74.

69