DSC00426

nak do kontaktów z tymi, którzy do niego wcześniej napisali. Od nich tez przyjął dokumenty ilustrujące niektóre obszary konfliktu. W re-zultacie w krótkim czasie odbyt wiele rozmów i przywiózł sporo dokumentów rzucających światło na sprawę. Szkoda, że jednostronnie.

5. Błędy w wyborze celów i błędy wykonania należą do grupy błędów praktycznych jako błędy działania.

Jan jest wściekły na postępowanie ugrupowania politycznego, któremu zaufał w poprzednich wyborach, bo za jego sprawą musi płacić oczywiście niesprawiedliwe, horrendalne podatki. Z zemsty oddał w kolejnej kampanii głos na ugrupowanie skrajnie przeciwne politycznie, fezy trafnie wybrał sposób podpowiadany mu przez ze-

Błędy wykonania dotyczą niejako technologii wytwarzania rzeczy i zdarzeń. Mogą być powiązane z błędami Okresu projektowania, rzekłbym - z błędami „konstrukcyjnymi” - jeśli przyjąć terminologię stosowaną w technice.

6. Pod względem skutku działań poznawczych i praktycznych błędy można podzielić na:

-szkodliwe,

-^'iobOjętne.

Przykładem pożyteczności błędów może być nieuzasadniona obiektywnie nadzieja i optymizm. Pożyteczne są oczekiwania stron na polubowne rozwiązanie konfliktu, bo powstrzymuje to wrogie obozy od eskalacji dalszych żądań, uniemożliwiających ewentualny kompromis.

Błędem obojętnym jest nieszkodliwa pomyłka, nie mająca istotnego wpływu na meritum sprawy. Wysłanie omyłkowo zamówienia na cement do hurtowni A zamiast do hurtowni B jest bez znaczenia, jeśli warunki oferty są identyczne, koszty transportu porównywalne i nie było żadnych dodatkowych zobowiązań determinujących wybór hurtownika (mogą ujawnić się jednak ukryte motywy rzekomej pomyłki* zobowiązania towarzyskie, korupcja, osobista niechęć itp-f^

7. Błędy poznawcze są wynikiem procesu obejmującego obserwa-cję, uogólnienia spostrzeżeń i - na koniec - sformułowanie wniosków szczegółowych. Każde z ogniw tego procesu może wejść samodzielnie w ciężar ostatecznego błędu poznawczego, a ten z kolei zaciąży na błędach działania:

Świadek jest przekonany, że sprawca śmiertelnego potrącenia przechodnia odjechał jasnoniebieskim samochodem, W ten sposób błędnie

ukierunkował akcję pościgową. Gdyby jednak oficer policji krytycznie ocenił relację świadka i na początek zadał sobie pytanie, czy w określonej porze dnia z danej odległości można tak kategorycznie określić barwę nadwozia, a nadto p jaka jest zdolność spostrzegania świadka (czy był zdenerwowany, jakie szczegóły zapamiętał ponadto, czy byli tam inni ludzie i co mówili), wtedy z pościgu nie wyeliminowałby groszkowego fiata, którym w rzeczywistości podróżował sprawca wypadku.

Powyższy przykład ilustruje, jak początkowa błędna informacja umniejsza bądź niweczy późniejsze wysiłki specjalistów. Dlatego jest rzeczą ekspertów upewnić się - np. w toku negocjacji - co do okolica ności pozyskania danych podlegających dalszej specjalistycznej oce-m e» ■ •

W życiu codziennym, gdy słyszymy cudze.opinie, poglądy lub prognozy, należałoby zapytać jakie są twoje źródła informacji? Rzecz jasna, nie pytamy tak zbyt często z grzeczności, aby nie prze* dłużąc rozmowy, albo dlatego, że sprawa jest tego niewarta lub oczywista.

8. Amerykański filozof, psycholog i pedagog John Dewey (1859--1952) dokonał interesującej klasyfikacji błędów, przyjmując za punkt wyjścia etapy rozwiązywania problemów¹:

•    etap odczuwania trudności - nie zawsze tam, gdzie się one rzeczywiście znajdują, przeoczenie trudności istotnych, skierowanie uwagi (i. obaw) na rzeczy nieistotne;

•    etap określania i formułowania problemu - nieodpowiednie i nieprecyzyjne jego ujęcie z pominięciem ważnych warunków, którym powinno odpowiadać rozwiązanie;

•    etap wysuwania próbnych rozwiązań - przeoczenie obiecujących wariantów, hipotez i możliwości;

•    etap rozumowej analizy możliwości - nieścisła analiza, pominięcie w niej istotnych czynników i prawdopodobnego biegu wypadków, niedbałe sprawdzanie rozumowania;

•    etap empirycznego sprawdzania rozumowania - niedokładna kontrola, np. pomijająca jeden z warunków, którym rozwiązanie ma odpowiadać.

9. Błędy można popełnić nieświadomie w całym ciągu ukierunkowanej aktywności człowieka - od przygotowania działań, poprzez ich wykonanie, aż do oceny wyników.

1

Wg propozycji Stefana Garczyńskiego: „Błąd, źródła, unikanie*', Nasza Księgarnia,

Warszawa 1973, $. 21-22.    li .07-08 1 5-57