DSC00532

Strona czynna i bierna procesu literackiego... 27

*08-Joie dści t za ch■ na

rię

ze-

lis

Po drugie, odwołując się do Poetyki Arystotelesa, Ricoeur dowodzi, że między lexis i mythos zachodzi taki związek, jak między formą zewnętrzną a wewnętrzną, przecież metafora jest podstawowym elementem lexis. Z tego wynika, że np. tragedia jest opowiadaniem metaforycznym ³⁹, a ontologiczną funkcją opowiadania metaforycznego "jest przedstawić ludzi in octu, jako działąjących, a wszystkie rzeczy, jako wywołujące skutki. W opowiadaniu metaforycznym objawia się drzemiąca możliwość bytu jako rozwinięcie, skryta zdolność działania jako urzeczywistnienie. Poprzez żywy wyraz przedstawia się żywa egzystencja” ⁴⁰. W Temps etricit jest z kolei mowa o kole her-meneutycznym łączącym czas i opowiadanie: opowiadanie jest jedyną formą umożliwiającą rozumienie czasu, a i czas może być przez nas doświadczony tylko jako opowiadanie. Opowiadanie więc, podobnie jak metafora, nie tworzy złudy, nie jest fikcją. I chodzi tu nie tylko o opowiadanie pojawiające się w dyskursie historycznym, także opowiadanie literackie ma charakter referencyjny. I historia, i literatura są ze sobą przez opowiadanie nierozerwalnie splecione.

Mimetyzm opowiadania ma trojaki wymiar. Po pierwsze: jest ono prefiguracją wielkich opowieści przekazanych przez tradycję, przez mity, księgi święte, jest swoistym paradygmatem nacechowanym etycznie. Ale po drugie historyk czy artysta konfiguruje zastane paradygmaty, łączy je w nowe syntagmy; ten drugi typ mimezis naznaczony jest wyobraźnią, ma charakter twórczy. Po trzecie wreszcie: odbiorca, czytelnik refiguruje elementy dostarczone przez prefigurację i konfigurację, w ten sposób włącza się na powrót w życie; ten trzeci typ mimezis jest praktycznym działaniem. Dzięki temu "koło her-meneutyczne opowiadania i czasu nigdy się nie zatrzymuje, bo ciągle napędzane jest przez nawroty poszczególnych etapów mimezis”⁴¹. Ricoeur jest oczywiście świadom procesów zachodzących w humanistyce zachodnioeuropejskiej, w literaturze, procesów, które spowalniają obrót koła hermeneutycznego poprzez wytłumienie narracji, fabuły, opowiadania. Nie traci jednak nadziei: ”(...) mimo wszystko należy mieć nadzieję, ufać w czytelnicze zapotrzebowanie na

* Ibidem, i. 47.

* Ibidem,». 55.

** P. Ricoeur: Time and Narratiuity..., i. 76.