DSC00524

Strona czynna i bierna procesu literackiego... 19

postęp, apogeum, schyłek, jest tylko ruch" **. Literatura w tym systemie jest subsystemem otwartym i heterogeniczym (bo łączącym literaturę i społeczeństwo) oraz zorganizowanym (bo ustalone są pewne normy i reguły), ale otwartość likwiduje możliwość naukowej periodyzacji, możliwość określenia ewolucji literatury, jej wzlotów, szczytów i upadków, cezur i kalejdoskopów. Wszelako jakieś periodyzacje są pożyteczne jako punkt wyjścia, nie są jednak punktem dojścia, "żadna periodyzacja nie może pretendować do wyłączności" ^M. Nie ma więc miejsca na historię ekspreąjonizmu. Można jedynie wyjść od tej arbitralnie utworzonej epoki (nurtu, prądu) i badać w pewnym wycinku czasowym przemienność ruchu i spoczynku, nie siląc się na ustalenie kierunku, rozwoju, początku czy końca. Ten punkt widzenia pojawia się w najnowszych pracach poświęconych "ekspreąjonizmowi" (trzeba to pisać w cudzysłowie teraz) niemieckiemu.

4. Kryzys historyzmu i jego skutki

Dwa ostatnie schematy określiłem jako posthistoiyczne. Nie od rzeczy więc będzie zastanowić się chwilę nad konsekwencjami kryzysu historyzmu w ogóle. Wyraża się on głównie w nieufności do narracji historycznej i w próbie jej odrzucenia zarówno w historii, jak i w historii literatury. To jest pierwsze stanowisko ząjęte w tej sprawie. Jeśli historia ma być prawdziwą nauką, musi wyzwolić się z odpowiadaniowości — mówią uczeni przyjmujący ten punkt widzenia. Ale jest i drugi punkt; jego zwolennicy mówią: to prawda, że narracyj-ność czyni z historii fikcję, mit, ale nie ma historii prawdziwej, a poza tym ta fikcjonalna historia pełni ważne funkcje pragmatyczne w społeczeństwie. Jest i trzecia postawa w tej kwestii, badacze ją reprezentujący zapewniają: historia jest opowieścią, narracją, ale narracja mówi prawdę o świecie, jest formą jego poznania. Rozpatrzymy nieco dokładniej te trzy postawy.

Ibidem, s. 166. Ibidem, s. 168.