DSC00547

nej na dworze. Taką właśnie fikcyjną sytuację mamy w De oratore Cicerona, które trzeba kończyć* bo zachodzące słońce nakłania do zwięzłości. Jest jednak ta sama sytuacja w poezji bukolicznej: pierwsza, piąta i osiemnasta idylla Teokryta, pierwsza, druga, szósta, dziewiąta i dziesiąta ekloga Wergilego oraz piąta Kalpumiusza kończą się zachodem słońca¹⁸. Garcilaso de la Vega w swej pierwszej eklodze przedstawia śpiew dwóch pasterzy, który ciągnie się przez cały dzień. Salicio zaczyna o świcie, Nemoroso kończy o zachodzie słońca. Ocenia to wszystko Herrera. Ale ten całodzienny śpiew pasterzy spotkał się z uznaniem. Milton kończy swego Licidiasa wierszami:

Thus sang the uncouth Swain to th’okes and rills,

While the still mom went out with Sandals gray,

He touch’d the tender stops of various Quills,

With eager thought warbling his Dorick lay:

And now the Sun had stretch’d out all the hills,

And now was dropt into the Western bay;

At last he rosę, and twitch’d his Mantle blew:

To morrow to fresh Woods, and Pastures new.    1

(Tak śpiewał pasterz do dębów i rzeczek,

Gdy ranek w szarych trepkach z nieba schodził:

Tak w różny czuły bił fletu głoseczek I żywy śpiewem doryckim żal słodził.

A teraz znikły uprzednie dnia gońce I brzask po wszystkich górkach się rozchodził:

Już i w odnogę wschodnią weszło słońce,

Na koniec wzeszło i swój szafirowy Płaszcz rozpostarło od końców nieb w końce.

Dzień dobry, świeże lasy, świecie nowy.

Przekł. B. Lenartowicz)

Stawszy się raz konwencją, ów kończący topos mógł być używany do woli i bez pasterskich dekoracji. Rezultaty były w różnym stopniu komiczne. Pewien bezimienny poeta napisał utwór o Londynie składający się z zaledwie dwudziestu ośmiu linijek.

Wygląda na to, iż zabrało mu to cały dzień (NA, I /1876/, 602), w każdym razie zapew-    1

nia nas:

Cetera pretereo quia preterit hora diei,

Terminat hora diem, terminat auctor opus.

(Resztę rzeczy pomijam, bo czas dnia także już minął;

Godzina kończy ten dzień, autor zaś kończy swe dzieło.)

Sigebert z Gembloux kończy swą pierwszą księgę Passio Thebeorum, ponieważ zaszedł ze swą relacją tak daleko, iż wypada mu przekroczyć Alpy, to jednak po nocy nie jest możliwe. Hiszpan Berceo (w. XIII) ociągał się ze swym prologiem, wobec tego musi przyśpieszyć swą opowieść. Dni bowiem są krótkie, niebawem zapadnie noc, pisać zaś w ciemnościach jest trudno. Walter z Chatillon używa tego toposu bardzo pomysłowo.

¹⁸ Podobnie Ecloga The o duli (1. 343) i Wameriusa z Bazylei Synodicus, który ma formę eklogi.

OB