DSC00614 (13)

Kangxi w znacznej mierze adresowana była do gustu i potrzeb odbiorcy europejskiego. Do charakterystycznych motywów jej dekoracji należały smukłe postacie kobiece oraz bordiury z rezerwami. Ważnym momentem w dziejach handlu porcelaną stało się wpłynięcie w 1729 roku pierwszego statku holenderskiego do Kantonu - wcześniej kupcy holenderscy nie mieli wstępu na ziemię chińską. Porcelanę sprowadzaną z Jingdezhen ozdabiano tam dodatkowo farbami emaliowymi, wypalanymi na miejscu w piecach muflowych. Pozwalało to na zdobienie według życzeń Europejczyków i było szczególnie istotne przy serwisach, w dekorację których włączano motywy herbowe.

Po 1730 roku, w okresie Yongzheng (1723-1735 r.), a następnie Qianlong (1736-1796 r.), produkcję zdominowała porcelana familie rx>se (fr. rodzina różowa), malowana farbami emaliowymi z koloidalnego złota

0    kilku odcieniach różu.

Wczesne fajanse holenderskie

Technologia wyrobu fajansu została wynaleziona w krajach Bliskiego Wschodu. Do Europy trafiła za pośrednictwem Arabów.. Na opanowanym przez nich Półwyspie Iberyjskim powstały liczne warsztaty ceramiczne, z których największą sławą cieszyły się te w Maladze, Manises i Walencji. Ich wyroby były wysoko cenione

1    eksponowane do wielu krajów Europy. Po wyparciu Arabów kontynuowano na Półwyspie produkcję, szczególnie ważną także dla rozwoju ceramiki w pozostających pod panowaniem Hiszpanów Niderlandach.

\\- drugiej połowie XV wieku zaczęto wyrabiać fajanse w Italii, skąd już w XVI wieku znajomość tej techniki zaczęła przenikać na tereny położone na północ od Alp. Fajanse włoskie przyjęło się nazywać majoliką, prawdopodobnie od Majorki, na której przeładowywano fajanse przywożone z Półwyspu Iberyjskiego. Charakterystyczną cechą majoliki włoskiej była ciepła, nasycona kolorystyka dekoracji malarskiej. Dla uzyskania błękitu stosowano tlenek kobaltu, fioletu - tlenek manganu, zieleni - tlenek miedzi, żółcieni - siarczek antymonu, rdzawej czerwieni - związki żelaza (ochry). W odróżnieniu od majoliki wyroby powstające na północ od Alp nazywa się fajansem. Z kolei nazwa ta wywodzi się od Faenzy - miasta położonego na terenie północnych Włoch, w pobliżu Bolonii. Faenza należała w XV i XVI wieku do czołowych europejskich ośrodków ceramicznych. Sławę zyskały wyrabiane tam biało szkliwione naczynia, których największą ozdobą było lśniące, mlecznobiałe szkliwo C bianebi di Faenza). Technologię 'wyrobu majoliki opisał Cipriano Picolpasso, ceramik z Castel Durante, w wydanym w 1548 roku ilustrowanym dziele Li tre libri dell’ arte del uasaio.

Fajans i majolika są wyrobami ceramicznymi bliskimi pod względem techniki wyrobu, różnią się natomiast dekoracją malarską. Nazwy „majolika” używano także dla kontynuujących tradycję włoską wyrobów spoza Italii.

By zrozumieć jak wielkim novum były fajanse z Delft, warto wiedzieć jak wyglądały wcześniejsze wyroby fajansowe, czyli tzw. „majolika holenderska” nawiązująca w dekoraqi do tradycji włoskiej. W Niderlandach wyrabiano ją od lat sześćdziesiątych XVI wieku w wielu ośrodkach, z których najważniejsze to Harlem, Amsterdam, Rotterdam i Delft. Pochodzące stamtąd wyroby nie były datowane ani sygnowane; ich atrybucję umożliwia bogaty materiał porównawczy pochodzący z badań archeologicznych. „Majolika holenderska” stała się przedmiotem wielu opracowań. Szczególnie bogaty materiał zaprezentował J. D. van Dam¹³. D. F. Lunsingh Scheurleer wyróżnił dziesięć typów bogatej dekoracji z łat 1640-1650: motywy geometryczno-roślinne, owoce, kwiaty, monogramy i inskrypcje religijne, postacie i sceny (religijne i świeckie), zwierzęta, herby, pejzaże, motywy chińskie i motywy na niebieskim tle¹⁴. Wczesne wyroby fajansowe eksportowano do Północnej i Wschodniej Europy¹⁵. Na pochodzących z gdańskich oraz elbląskich wykopalisk przykładach występują barwne motywy dużych owoców i liści, wywodzące się z tradycji włoskiej dekoracji z owocami granatu i winnym gronem (a fogliei a frutta)¹⁶, a także biało-niebieska kratownica¹⁷ i dekoracja na niebieskim tle. Już na początku XVII wieku te europejskie motywy ceramicy holenderscy zaczęli łączyć z nowymi, przejętymi z porcelany chińskiej okresu Wanli. Znamiennymi przykładami są talerze z wizerunkami Marii z Dzieciątkiem w dnie i obramowaniem na kołnierzu w typie Wanli¹⁸. Na wystawie „majolikę holenderską” reprezentują misy o kołnierzach uformowanych w pukle, z barwnymi motywami puttów, winnego grona i pasterza w dnie, ze zbiorów Muzeum {kat. 13-17). Warto zauważyć, że także te włoskie, barwnie malowane motywy były łączone w Holandii w pierwszej połowie XVII wieku z rozmieszczoną na kołnierzu biało-niebieską dekoracją w typie Wanli¹⁵.

Misa puklowana, wypełniona krótko przyciętymi kwiatami, widoczna jest na znajdującym się w gdańskiej

12