DSC00681

336

Alek

^S(H

Kiedy Traherne powtarza słowo „moje’

»^moje ty

„moje Słońce i Księżyc i Gwiazdy”, kiedy powiat

„jedynym Widzem i Posiadaczem”, trafia na coś ’ ^ b ’ dziej istotnego. Bo posiadanie, przez nikogo i prz_e^V

__________ ___J__    ^ Hift ''

łlję

•a

%

zaprzeczone, nie jest władzą — ta, żeby siebie spJ^Mil musi uciekać się do czynów. Jeżeli wszystko do

leży, nie przebudziło się jeszcze moje „ja”, nie

od

^od8r<

świata żadnym murem i bez przesady rzec

jest ono tym wszystkim, co w każdej chwili pr_Zv

^JlłlUi₀

jako światło, kolor, dźwięk, zapach. Nie pojawia _Sj„^Us,l o „ja” odrębnym od „nie-ja” i na tym chyba pow^j winność.

| n

[Ziemia, jako

Pra?

Tomasz, przestając posiadać, chciał zawładnąć; jego

I to był właśnie ten moment, gdy utracił tożsamość z otaczają^

nienie oddzieliło się niejako od niego i zrealizowało w dział,

światem, zaczął odczuwać — najpierw niejasno — brak, nienas_v cenie, wewnętrzne rozdwojenie. Ten proces został pokazany p_rzez Miłosza niezwykle subtelnie: wpierw sen, potem przeczucie, wres?, cie akt świadomości, przychodzący w chwili, gdy powrotu wstecz już nie ma.

Odczytywano Świat jako poemat sławiący uroki utraconego raju dzieciństwa. Kazimierz Wyka pisał, że jest to „arkadia filozofii, zadumy, świata ujrzanego naiwnym okiem dziecka”^1!. Bez wątpienia, lecz to tylko połowa prawdy. Bo owa demonstracyjna naiwność, która stanowi apoteozę dzieciństwa poety i dzieciństwa ludzkości, pochwałę uroku prostych rzeczy i zaufania dla I metafizycznych zasad istnienia, jest zbyt wyrazista, by nie budzić podejrzeń o autoironiczny dystans. Przecież konwencja powiastki I dla dzieci w dużym stopniu odbiera przeświadczeniom filozoficz- I nym autora powagę, pewność i autonomiczność; to jakby sugestia: I te prawdy można między bajki włożyć. Wymowa poematu jest I z całą pewnością ambiwalentna, tyleż w niej powagi co — smut- I nej — przekory, naiwności co nienaiwności, nadziei co I spojrzenia pozbawionego złudzeń. Zwłaszcza że Świat powstał - I

¹⁰ Cz. Miłosz, Ogród nauk, Paryż 1979, s. 42.

¹⁷ K. Wyka, Ogrody lunatyczne i ogrody pasterskie, „Twórczość” 1946, l 5. Przedruk w: Rzec? wyobraźni, wyd. II, Warszawa 1977, s. 288.    '= ... -R-.--.--