DSC00715

W jednych hormonach wymienione fragmenty występują w całości, tworząc ciągły zapis informacyjny (np. ACTH. rys. 28.2). a w innych są one porozdzielane przez tzw. fragmenty łączące, które powodują nieciągły zapis informacji (np. insulina, rys. 28.3).

Znajomość zasad budowy i funkcji iigandów ma duże znaczenie praktyczne i jest wykorzystywana przy otrzymywaniu nowych leków stosowanych w endokrynologii. Zmiany w budowie chemicznej fragmentu stymulującego, przy nie zmienionym adresie, pozwalają na otrzymanie nieaktywnych związków, które mogą na drodze kompetytywnej hamować działanie hormonów natywnych. Przez modyfikację odcinka stabilizującego lub jego dobudowanie do hormonu, można zmniejszyć jego wrażliwość na działanie enzymów i tym samym uzyskać preparaty o długim okresie działania.

Oddzielną grupę tworzą ligandy, w których adres i stymulacja są na dwóch podjednostkach. których dysocjacja warunkuje wystąpienie efektu biologicznego. W ich przypadku po związaniu się z receptorem podjednostki zawierającej adres dochodzi do odłączenia się drugiej podjednostki, która oddziałuje na enzym efektorowy poprzez białka sprzęgające. Na tej właśnie zasadzie polega działanie toksyny cholery i krztuśca.

Budowa i właściwości receptorów błonowych

Białka receptorowe stanowią około 0,001% wszystkich białek komórkowych. Liczbę receptorów błonowych w komórce szacuje się w granicach od 1 000 do 300 000. Ich ilość zależy od rodzaju komórki, jej stanu czynnościowego oraz fazy cyklu życiowego. Cząsteczki receptorowe mogą być rozmieszczone przypadkowo na powierzchni plazmolemy albo tworzyć mniejsze lub większe skupienia. Stosując znakowane izotopami hormony wiążące się z receptorami błonowymi stwierdzono, że mogą być one wychwytywane nie tylko na powierzchni komórek, ale także przez błony pęcherzyków cytoplazmatycznych, jądra komórkowe, aparat Golgiego oraz siateczkę śródplazmatyczną gładką i ziarnistą Obecność miejsc wiążących hormony w wymienionych strukturach tłumaczy się powstawaniem, transportem oraz internalizacją cząsteczek receptorowych w komórce. Szczególne znaczenie przypisuje się temu ostatniemu procesowi. Jego mechanizm i znaczenie są omówione w innej części tego podręcznika.

Rys. 28.4. Schemat budowy receptom ffe-ad-rencrgicznego. Łańcuch poEpepiydowy cząsteczki 7-kromie przenika przez plazmolemę

453