DSC00852

■ANSA NASĄist^

czasowych kształtów i obmywanie grzechów funkci. wody są zawsze odradzające i oczyszczające.

Dyskretnie obecna w pejzażu Dziury w niebie rzeka wysuwa się na plan pierwszy w zasadniczych momen. tach akcji, podczas których ustanowione zostają sym. boliczne sensy powtarzających się w następnych po. wieściach sytuacji. Charakteru rytualnej ablucji na. biera poprzedzająca samobójstwo kąpiel mężczyzny w rzece: natomiast wyrazistą symbolikę „powtórnych narodzin” w wyniku wtajemniczenia uzyskuje końcowa scena powieści — upadku i pogrążenia się w brudnej wodzie na dnie piwnicznej studni.

Z rzeką wiąże się unicestwienie dotychczasowego świata w Senniku współczesnym, ale zalanie doliny wraz z jej ponurą przeszłością jest jednocześnie momentem wynurzenia się nowych kształtów rzeczywistości powstałych w efekcie aktu zniszczenia.

Oczyszczająca kąpiel bohatera w fontannie antycypuje filozoficzny sens finału Wniebowstąpienia, w którym „ponowne narodziny” wyznacza przyjęcie aktywnej postawy wobec życia.

Zanurzenie w rzece poprzedza wspólne samobójstwo kochanków z Kroniki wypadków miłosnych występując również w funkcji rytualnego oczyszczenia przed śmiercią.

W Nic albo nic woda czynnie uczestniczy w dwukrotnym umieraniu bohatera. Pierwsza śmierć wchodzącego w głąb morza człowieka nie stanowi jeszcze jego definitywnego kresu, otwiera fazę jakiegoś bytowania niematerialnego, „ostatniego skurczu świadomości między istnieniem i sczeźnięciem” odbijającego

ud⁸,r^L ^PrZvⁱ2^,y!^{h kraiobraz6w}' sytuacji, bliskich ludzi, istotnych kiedyś uczuć i pragnień. Po nim na-