DSC00196

VRiUiNH.mil 1UOINIKA rSYCIIOANAUTYCZNA

BH I

domaganie, wartości I Ideały. Jeżeli tylko uda Im się dostrzec, co analityk w nich ceni bądź czego od nich chce, są przekonani, te spełniając jego domagania i podzielając jego system wartości (bądź też stając wobec nich w opozycji i tym samym zyskując uwagę w Innej formie) będą w stanie przypodobać się analitykowi i zyskać jego miłość. W ten sposób starają się przyjąć Jego .ideał Ja* za własny i stać się Kimś takim, jak on. Choć formowanie się .Ideału Ja" może być nieuniknione w procesie psychicznego rozwoju dziecka (w rozdziale 7 dokładniej przedstawię sposób, w Jaki lacan okres ten tłumaczy w kategoriach zrewidowanej w latach sześćdziesiątych teorii fazy .lustra'), powtarzające się próby neurotyków adoptowania.ideału Ja" Innego są sednem nerwicy, neurotycy grzęzną w domaganiach Innego. W trakcie analizy chcą wiedzieć, czego analityk od nich chce. Co więcej, mogą wręcz domagać się, by analityk powiedział im, czego chce. Neurotycy zrobią wszystko, aby tylko nie postawić pytania

0    to, czego oni chcą!»

W niektórych nurtach psychoanalizy, pacjent zachęcany jest do identyfikacji z .silnym ego’ analityka, co wzmocnić ma .słabe ego' pacjenta. Określając to innymi słowy, neurotyk nigdy nie jest separowany od błędnego koła struktury domagać. Analityk nie konfrontuje analizanta z zagadką pragnienia Innego, a tym samym nie wprowadza do gry pragnienia analizanta. Zamiast tego, analizant uczy się patrzeć na siebie oczami analityka, przyjmuje jego wartości i ideały. Jak długo analizant lokuje analityka, jego analityczny ośrodek bądź samą psychoanalizę w pozycji Innego, tak długo możemy być świadkami pewnej stabilności (choć analizant może w neurotyczny sposób wciąż poszukiwać uznania

1    aprobaty ze strony analityka, instytucji, pism i stowarzyszeń analitycznych). Może się jednak zdarzyć i tak, że analizant nie w pełni zidentyfikuje się z analitykiem, że wciąż będzie w stanie podjąć pracę w innym zawodzie, w którym będzie miał szansę czy to naśladowania profesjonalistów, czy też imponowania szefowi. Krótko mówiąc, gdy tylko pojawi się nowy reprezentant Innego, powrócą stare problemy: neurotyk znów może usiłować zorientować się, czego oczekuje od niego nowy Inny i starać się będzie dostosować do tych oczekiwań (lub będzie się przeciw nim buntować, acz z tych samych powodów).

99

Walnym kierunkiem rozwoju myśli lacana dotyczącej pragnie-nla analityka było wyjaśnienie, dlaczego celem analizy nie molo być Identyfikacja pacjenta z analitykiem, Identyfikacja ze „zdrową częścią" Ja (ego) analityka, czy tei z Jakakolwiek Inna Jego częścią. Tak określony cel analizy może powodować rezultaty dwojakiej natury. Po pierwsze, może prowadzić do permanentnego przeniesienia na analityka zamiast - jak mówi Freud - do .likwidacji przeniesienia' lub - Jak określa to lacan - do .odpadania zakładanego podmiotu wiedzenia', a więc sytuacji, w której analizant przestaje zakładać, że analityk posiada użyteczną dla niego wiedzę. Po drugie, może spowodować ponowne pojawienie się starego problemu w nowym kontekście (a więc neurotyczne poszukiwanie uznania i aprobaty u kolejnego Innego napotkanego w życiu).

Poza analizą neurotycy domagają się, aby Ich rodzice nauczyciele, szefowie bądź ktokolwiek, kto ucieleśnia Innego powiedzieli Im, co mają robić. Neurotycy .oszukują" własny lęk związany z pragnieniem Innego zachęcając, nakłaniając (pochlebstwami) lub (Jeśli wszystko inne zawiedzie) zmuszając Innego do ekspresji domagać - a im precyzyjniej określone domagania, tym lepiej. Ilustracją może być tu przykład analizanta, który bez większych problemów potrafił o siebie zadbać aż do chwili, gdy wszedł w związek z kobietą. Wtedy to, ni stąd ni zowąd, przyjął pozycję dziecinnej bezradności i usiłował przekonać partnerkę, że musi mu mówić, co ma robić. Manipulował nią tak dalece, że w końcu przejęła pełną kontrolę i kierowała pod jego adresem bardzo konkretne domagania -układała listę zadań, które miał wykonać, ftp.

W prawdopodobnie powszechniej znanym przypadku .pantofla-rza', mężczyzna nie ma chęci lub nie potrafi radzić sobie z zagadkowym, enigmatycznym pragnieniem żony. Charakteryzuje je jako .kapryśne’, .przelotne', .niestale' i .niezrozumiale' (to te grzeczniejsze z używanych określeń).» W efekcie domaga się, by żona dokładnie mówiła mu, czego sobie życzy (na urodziny, w łóżku, itp.), po czym odnosi się do niej jak do osoby despotycznej. Żona jest niezadowolona, ponieważ mężczyzna sprawia wrażenie, jakby nigdy nie był w stanie .odczytać jej pragnienia', Jakby nie potrafił zrozumieć, że chce ona od niego czegoś, co odzwierciedli sposób, w jaki on Ją widii, czego on od niej chce, odzwierciedli jego pragnienia w stosunku do niej,*⁷ Mąż zaś lamentuje^a* tej reladniejest