DSC01168

204

4. Nagromadzenie współrzędne,

■    a. polisyndeton    *

B. JFigurae per detractUmem [figury przez odłączenie]

B,. Dc trakcja przez „zawieszenie” [suspensive dctractio]

1. elipsa    Ę

B_a. De trakcja jako Uinn

1.    zeugma prosta

2.    zeugma złożona

a.    zeugma syn tak tyczna

b.    zeugma semantyczna [rozróżnienie zależne od tego, które reguły spójnościowe zostały naruszone]

c.    syllepsis

B,    Detrakcja jako rozsianie

1. asyndeton

C Figurae per ordlnem [figury przez sposób uporządkowania]

C, . Anastrofa [zmiana szyku wyrazów, inwersja albo powtórzenie wypowiedzi w odwrotnej

kolejności]

C, Hyperbaton

C_r Izokolon [inna nazwa: parisosłs]

1. w formach językowych

a.    upodobnienie zakończenia członów retorycznych: komoioleleuton i homoioptoton

b.    upodobnienie początków członów retorycznych: paromokuli [odmiana anafory]

c.    wyrównanie liczby członów

d.    wyrównanie długości członów

e.    syn tak tyczne uporządkowanie członów

FIGURY MYŚLI

A.    Figury kontaktu (z publicznością lub z uczestnikami sporu lub narady) [Figurcn der Pubiikumszugewandtheit]

A,. Figury zwrotu [der Anrede] do słuchaczy

1.    obsecratio [zaklinanie]

2.    licentia [tu: deklaracja szczególnej prawdomówności, ujawnianie niemiłej prawdy]

3.    apostrofa [tu: nagła zmiana adresata mowy, np. zwrot do przeciwnika zamiast do sędziów]

A, . Figury pytań [pytania retoryczne]

I. interrogaiio [pytanie, chociaż odpowiedź dobrze jest znana]

2- subiictio [fikcja dialogu — pytanie stawiane sobie samemu i udzielenie odpowiedzi]

3.    dubiiatio [pytanie zwrócone do publiczności, typ: „czy mam dalej mówić?”]

4.    comrmmicatio [udana wątpliwość]

B.    Figury odnoszące się do sprawy [Figurcn der Sachzugewandtheit]

B, . Figury semantyczne

1.    Jbiitlo [ustalenie pojęć i terminów; nb. por.: definicja]

2.    canciliatio [obrócenie argumentu strony przeciwnej na własną korzyść]

3.    correctio [poprawienie własnej wypowiedzi dla wzmocnienia argumentu]

4.    antitheton [zestawienie dwu przeciwnych znaczeń]

a.    regreteio [powtórzenie myśli dla uwypuklenia jej sprzeczności]

b.    conanutatio [powtórzenie myśli w zmienionym porządku syn tak tycznym i semantycznym — typ: „Filozofia nędzy czy Nędza filozofii?"]

c.    distinctio [zob. wyżej: Figury słów, pkt A_a2b]

d.    subiectio [zob. wyżej: Figury myśli, pkt A_aZ]

3. oluymoron

Bj. Figury anotywne [efektywne]

1.    exclamatlo [wykrzyknienie]

2.    evidentla [wyliczenie silnie unaoczniające; inna nazwa: hypotypoza]

3.    sermocinatio [rekonstruowane, a częściej fikcjonalne przytoczenie cudzej wypowiedzi, zazwyczaj mowy]

4.    flctio personae [inna nazwa: prozopopeja]

3. expolitlo [dosl.: wymalowanie, przyozdobienie; przedstawienie tej samej myśli różnymi — synonimicznymi lub bliskoznacznymi środkami językowymi]

6.    similltudo [argument per analogiom, czyli przez podobieństwo, a więc też tworzenie poetyckich porównań]

7.    ąyerslo [zmiana adresata mowy, a też odejście od tematu, celowa dygresja]

Bj. Figury dialektyczne

1.    concUlatio [por. wyżej: Figury myśli, pkt B,2|

2.    pracparatio [rodzaj antycypacji, przewidywanie przebiegu sprawy, zwłaszcza argumentów przeciwnika]

3.    concesslo [chwyt polegający na pozornym lub ironicznym przyznaniu racji przeciwnikowi, obrócenie jego argumentów na własną korzyść)

4.    permissio [figura stosowana głównie w gema dellberatmtm, podobna do cancessio, polega na wykorzystaniu błędów przeciwnika; inna nazwa tej grupy figur: epitrope]

B₄. Figury kompozycyjne — wedle czterech kategorii operacyjnych [Figurcn nach den vier Anderungskategorien]    .i

1.    figurae per atOectkmem    ‘

a.    interpositio [inna nazwa: pareptezai-zdanie wtrącone, nawiasowe]

b.    subnexio [dołączenie do myśli głównej wywodu ubocznego uzasadnienia]

, c. aetiologia [odmiana subnexio, dołączenie dodatkowego argumentu przyczyny"]

d.    sententia [inna nazwa: gnoma; por. sentencja wyroku] _v

2.    figurae per detractUmem

a.    percursio [dosł.: przebieganie; tu: przypominanie i wyliczenie, nieraz przelotne napomknienie]

b.    praeterltio [pominięcie niektórych kwestii, a raczej deklaracja takiego pominięcia]

c.    reticentia [nagie przerwanie rozpoczętej myśli i zdania]

3.    figurae per transmuiatumem [figury przez przestawienie]

a. hysterologia [inna nazwa: hysteron-proteron; przestawienie kolejności zdarzeń, inwersja czasowa]

4.    figurae per brmuaatUmem [figury przez zastąpienie]

a.    alegoria

b.    ironia

c.    emp/ums [jako figura myśli emfaza oznacza użycie szczególnie wyrazistego i znamiennego fragmentu sprawy]

<L synckdocha

e.    hiperbola

Uwaga: Tabela ta jest przekładem i wyciągiem ze Spisu rzeczy z książki Lausberga, dlatego zmienione zostały i przystosowane do tabelarycznego ujęcia sygnatury haseł (oznaczania cyfrowe i literowe). Większość terminów jest przedmiotem rozważań w niniejszej książce — do odpowiednich miejsc czytelnik trafi przez indeks rzeczowy. Niekiedy jednak, gdy termin jest rzadki lub używany w zmienionym znaczeniu, dajemy w nawiasach kwadratowych objaśnienie, którego nie mi u Lausberga w danej kolumnie Spisu, choć oczywiście jest w n»trfci» W nawiasach kwadratowych dajemy też niemieckie określenia Lausberga, gdy przekład nastręczał wątpliwości.

Kolejność omawiania figur nie będzie oczywiście odpowiadała ich randze, rozumianej jako częstotliwość występowania w tekstach albo jako popularność. Opisu figury dokonamy przy użyciu prostego wzoru złożonego z kropek