DSC01351

Jokiegokolw lok racjonalizmu To, co fantastyczne u Parnickiego, tłumaczy aię wiuśclwio całkowicie w relacji autor—dzieło, jako jego swobodne zmyślenie, w którym nie ma nic niemożliwego. Parnicki tylko rozszerzył granice zakreślone przez ironię romantyczną. Pozostańmy więc przy przeświadczeniu, że to, co łączy Ogród o rozwidlających się ścieżkach z dziełem Parnickiego, to związek motta z tekstem, do którego motto zostało przypisane — i nic więcej. Ale też nic mniej — a jest to związek, wobec którego istoty komparatysta często staje bezradny. A kto nie wierzy w sensowność zestawienia autora Nowej baśni z autorem Fikcji, niech przeczyta jeszcze raz wszystkie powieści Parnickiego — albo choć jedną z nich - a potem Ogród o rozwidlających się ścieżkach. Albo Poszukiwanie Al-Mutasima, Koliste ruiny, Temat zdrajcy i bohatera. Albo Śmierć i busolę.

TEMATY

Wyróżnijmy w świecie wyobraźni Parnickiego kilka tematów innych niż te, które wyróżnił i nazwał sam pisarz, ale z pewnością dostrzegalnych dla czytelnika. Są to: uwięzienie i podróż, rodowód, teatr, świat—księga, pi-

gaT7—hru?_•    -

Mimo pozornego wykluczania się oba te wyobrażenia przestrzenne łączą się u Parnickiego w jeden temat. Pamiętamy, jak wiele razy jego bohaterowie przebywają w więzieniu. Łukasz, pan de Puertocarrero, Atanazy i Typotius w Nowej baśni, Leptynes w Kolach aa piasku. Ale ile jest różnych innych rodzajów zamknięcia: areszt w kajutach statku „Zgoda Narodów", strzeżony pałacyk zakładnika Chozroesa i kryjówka tropionej Marku (Słowo i ciało), komnata pałacu papieskiego w Awinionie, w której zamknięto Stanisława z Tylko Beatrycze, otoczone wojskami ruiny zamku wśród niedostępnych gór Kaukazu (trzeci tom Ttoarzy księżyca), zamurowana od zewnątrz komnata (Śmierć Aecju8za i „Zabij Kleopatrę”). Idealnym miejscem zamknięcia jest wnętrze statku: w takiej sytuacji powieściowi bohaterowie Parnickiego niezwykle wyraziście odczuwają swoje odosobnienie, wyizolowanie, wyłączenie ze świata zewnętrznego, z szerszej zbiorowości. Jeśli zamknięcie na statku zagubionym wśród ogromu morskiej przestrzeni daje głębsze poczucie odosobnienia niż jakiekolwiek więzienie na lądzie, to o ileż bardziej wyraziste musi być to poczucie, kiedy przebywa się w łodzi ukrytej pod powierzchnią wody? A więc „Nautilus”, w którym znajdują się bohaterowie Tożsamości, byłby ideałem miejsca zamkniętego, przestrzeni