DSC01359

pisarza. W jego refleksji na temat pracy autora powieści historycznych bardzo wcześnie pojawia się terminologia z pola znaczeniowego związanego z teatrem. O stosunku pisarza do historii:

„Czy nie należałoby tego stosunku ułożyć tak, jak aktor układa swój do utworu dramatycznego? Tekst nieskażony podać widzom w postaci zindywidualizowanej, zmusić ich, by dobrze znaną treść przeżyli ponownie zupełnie inaczej niż dawniej, tak jak chce tego on — aktor.” •

Później ta relacja aktora do dramatu wyda się już zbyt krępująca pisarza, zbyt niewolnicza:

„Czy wyrzec się wszelkiej fikcji fabularnej i poprzestać na artystycznym odtworzeniu owych wielkich momentów historycznych i na pogłębieniu obrazów psychiki wielkich postaci, tworzących dzieje? W tym wypadku stosunek powieściopisarza do prawdy dziejowej byłby jedynie stosunkiem wybitnego aktora do tekstu i interpretowanej przez niego roli.” ¹

Jest to okres, w którym kształtuje się już znana nam z „chrystologii pisarstwa” koncepcja pisarza-demiurga, wskrzesiciela. W Glinianych dzbanach pojawi się zdanie: „Znaczna część nowej baśni jest to — o ile o formę chodzi —

| Dziedzictwo Walter-Scottowe, loc. cit.

łańcuch fragmentów dramatycznych” ² — wynika stąd możliwość nazwania powieściopisarka historycznego twórcą dramatu, a nie tylko aktorem, wykonawcą cudzego tekstu. Zmieniają się interpretacje, ale trwa zabawa w teatr;    V

publikowany w „Kierunkach” zapis wypowiedzi na spotkaniu autorskim przynosi porównanie zainteresowań powieściopisarza historycznego do zabaw dziecka, które lubi „udawać” — przebiera się w kostium żołnierza czy króla.

„Mnie osobiście te dwa elementy wydają się podstawowe dla powieściopisarstwa historycznego; tak zwana rozkosz przebierania się i duma wskrzeszania.” ¹²

ŚWIAT—KSIĘGA

„To, co w swej pracy twórczej pragnie Proust zrealizować, to nie tylko stworzenie dzieła, w znaczeniu takim, jak rozumieli to jego poprzednicy, dzieła o wielkiej objętości, [...] takiego jakim jest właśnie dzieło Balzaca i Flauberta, [...] istniejącego obok świata jako jego wyobrażenie i jego ilustracja, ale przeciwnie — dzieła, które chce niemal zastąpić istniejący świat, które obejmuje go całkowicie, wznosząc się do czegoś, co jest więcej niż przedsta-

7łmiłTo«j, an-fnind/i hictnen/i^yw/i_1 r\r>_nił

1

^MT. Parnicki. Współczesna polska powieść historu-_I

2

Nowa baśń, cz. IV, Gliniane dzbany, s. 168.