DSC01420 (4)

Anima — to dusza w ogóle, taka, jaka posiadają również zwierzęta.* >lnimuf — to dusza myśląca, czyli rozumna, właściwa człowiekowi.* Najwyższa część duszy tak pojętej, siedziba mądrości, nosi nazwę „umysłu** (mens).*

Tc trzy stopnie duszy, określone jako anima, animus, mens. \ odpowiadają dość dokładnie podziałowi Płotyna, który widzi w człowieku dwa uhicrarchizowane pierwiastki: „duszę niższą", uczestniczącą w „duszy świata**, posiadającą życie zmysłowe i rozumowe, oraz „duszę wyższą", uczestniczącą w Rozumie (Nous). obdarzoną intuicją I zdolną wznosić się ku Bogu.* Augustyn, jak zwykle — w świetle wiary i własnych przemyśleń, przekształca spuściznę neoplatonlzmu. Wbrew Plotynowl, dla którego obie części duszy różniły się realnie Jako przyczyna i skutek, staje na .stanowisku jedności duszy ludzkiej.

W porządku poznania, z punktu widzenia funkcji lub też władz duszy, Augustyn wyróżnia cztery zasadnicze stopnie.

1.    Zmysły zewnętrzne. Utrzymują one kontakt ze światem zewnętrznym przy pomocy organów ciała; w czynnościach ich przejawia się dominująca rola duszy.®

2.    Zmysł wewnętrzny.® Zadaniem Jego Jest osądzanie zmysłów zewnętrznych, koordynowanie i kierowanie ich działalnością. Zmysł ton stanowi część duszy pojętej jako anima, ponieważ posiadają go również zwierzęta. Razem z nim może występować ..pamięć zmysłowa", również wspólna nam i zwierzętom (oprócz niej istnieje jeszcze inna pamięć, należąca do umysłu — mens). Do tego stopnia należy również zaliczyć wyobraźnię — bądź to wyobraźnię odtwórczą, której przedmiotem jest wspomnienie Iphantasia), bądź też wytwórczą, tworzącą nowe wyobrażenia (pkontotmato).⁷

Trzeba zaznaczyć, że byłoby łatwe uzgodnienie powyższej analizy Augustyna z klasyfikacją św. Tomasza, który opierając się na Arystotelesie wyróżnia cztery zmysły wewnętrzne: sensu* communi*. czyli świadomość zmysłową, vis aestimatwa, czyli sąd zmysłowy (te dwa pojęcia mieszczą się w augustyńskim „zmyśle

•    por. Enarrationts tu A. 117, i t Por. Dc cioitatc Dd T. 23.1-

7; O wat-

241

•    Por. Dc Trintiatę 15. 7. S; D« dieersis ouossttoKtbiu *3 M| Mil i, 18.

•    Por. Enncady 4. 4.

•    O murye* t. 8—15.

•    O teolnoj troił 2. 8.

' l*or. O muzyce «. V.

M — Dialogi św. Augustyna - l W    ____