DSC01615

Podział:

-    estetyka klasyczna - wierność tradycji antycznej: umiar, równowaga, harmonia; musi respektować zasady (np. decorum ^ odpowiedniość; dostosowanie środków wyrazu do tematu - Arystoteles „Retoryka"); style;

-    wysoki - gravis

-    średni - medium

-    niski - humilis

Kategoria gatunków („koło Wergiliusza” - wysoki: „Eneida”; średni: „Georgiki"; niski: „Bukoliki")

-    estetyka romantyczna - duchowa natura sztuki (duch nie forma); bunt wobec norm, indywidualizm, subiektywizm, kult wolności.

Kategoria piękna przeciwstawia się kategorii brzydoty. Są jednak epoki, które w przeciwieństwie do innych doceniają walory ekspresywne lub komiczne brzydoty.

2. WZNIOSŁOŚĆ

Wzniosłość to przedstawianie tego, co niezwykłe, co budzi podziw, zdziwienie, a nawet lęk. Stosunek wzniosłości do piękna - może być aspektem lub warunkiem piękna, ale może tez być mu przeciwstawiona (pseudo-Longinus „O wzniosłości”; E., Burkę „Dociekania filozoficzne o pochodzeniu naszych idei wzniosłości i piękna”, I.Kant „Analityka wzniosłości”).

Pseudo-Longinus stworzył kategorię „hypsos" - górność, przebywanie na wyżynach. Cechy to żarliwy patos i ton niby-proroczy (patos = afekt). Tekst wzniosły to np. „Księga Genezis". Wzniosłość nie musi się objawiać w stylu wysokim (kontynuator - Boileau).

Wiek XVIII - odróżnienie piękna i wzniosłości (wzniosłość - najsilniejsze uczucie, wynikające z tego, co budzi trwogę, brak bezpieczeństwa - to nie to samo, co odczucie piękna). Grozi samounicestwieniem, jej domeną jest samotność.

Kant przeciwstawia piękno i wzniosłość (wzniosłość - przedstawienie niewyrażalnego). Wzniosłość wynika z czymś wielkim, lub zagrażającym („rozkosz negatywna”). Piękno łączy się ze spokojem kontemplacji - obserwacja przyrody (wulkan, wodospad, przepaść - wzniosłość).

Wzniosłość rodzi się z idei Absolutu, bezzmysłowej intuicji (wyobraźnia nie jest w stanie tego wyobrazić - skrajne napięcie; ból - ale i przyjemność). Wzniosłość była omawiana żywo do okresu romantyzmu. Wróciła do niej estetyka postmodernizmu (pojęcie kluczowe): koncepcja negatywnej prezentacji (przedstawianie tego, co trudne do przedstawienia lub nieprzedstawialne). Estetyka nostalgii - niemożliwość przedstawienia.

3. TRAGIZM

Tragizm nie da się odnieść tylko do estetyki (egzystencjalizm - sytuacja człowieka w świecie). Polega na konflikcie wartości równorzędnych, z których każdy wybór prowadzi do klęski (np. Edyp). Wina tragiczna jest zawsze niezawiniona (hamartia), w przeciwieństwie do winy zawinionej zarozumiałością tub pychą, fałszywym rozpoznaniem sytuacji (hybńs).

Katastrofa nie wynika z ludzkich przewinień, ale z okrucieństwa przeznaczenia. Tragizm wiązany z tragedią („Poetyka" Arystotelesa - tragizm tylko jako kategoria estetyczna). Związany z katharsis - nieodłącznym elementem tragedii (definicja tragedii Arystotelesa).

Pojmowanie to przejmowały epoki wzorujące się na antyku (M. Scheller - drabina aksjologiczna, hierarchia wartości - od hedonistycznych do witalnych, duchowych i religijnych). Wartości istnieją w sposób rzeczywisty. Węzeł tragiczny jest także właściwy rzeczywistości. Bohater zawsze popada w winę (niezawinioną i nieuchronną).

Tragizm to elementarna cecha świata (egzystencjalizm). Absurdy życia codziennego (np. lęk przed śmiercią). Nowsze teorie tragizmu rozluźniają jego powiązanie z tragedią (np. tragizm „Zbrodni i kary”). Nie wiązano go z komizmem.