DSC04638

związki z poetyką klasyczną. Dialog z tradycją podejmuje jednak z pozycji dnia dzisiejszego i w pełni mieści się we współczesnym modelu poezji.

Wychowani na liryce romantycznej i kontynuujących ją poetykach, skłonni jesteśmy szukać w poezji utrwalonych wartości, jednego modelu przeżyć — emocjonalizmu. Tymczasem ewolucji ulegają w liryce i rodzaje przeżyć, i sposoby ich wyrażania, co ilustrują omówione w rozdziale utwory. Język poetycki jest w nich coraz to inaczej zorganizowany, coraz bardziej skomplikowany artystycznie. Toteż zrozumienie ewolucji liryki ułatwia odbiór poezji współczesnej, która wyrasta z polskiej tradycji literackiej.

Najnowsze teorie języka poetyckiego akcentują, iż każda wypowiedź poetycka kształtuje się na podstawie istniejącego środka komunikacji, tzn. na podstawie „języka naturalnego”. „Język poetycki to specjalna organizacja języka naturalnego, podyktowana przez określoną koncepcję świata, gdzie koncepcja świata powinna tłumaczyć istotę owej specjalnej organizacji języka naturalnego” *. W tym sensie przedstawione tu modele liryki charakteryzujące się odmienną organizacją, a raczej nad-organizacją języka można wyjaśnić poprzez kategorie pozajęzy-kowe — poprzez znaki kulturowe danej koncepcji świata, np. w dominującej funkcji ekspresywnej — indywidualizm romantyczny, w teorii języka symbolistów — dążepie do absolutu, w operacjach językowych lingwistów — nieufność wobec słowa, zachwianie zastanego systemu wartości. Odbiór wiersza może się zatem dokonywać na dwóch płaszczyznach semantycznych: kulturowej i swoiście literackiej. Wszelkie jednak znaki kulturowe rozszyfrować można poprzez organizację języka, toteż badanie systemu znaków literackich jest najistotniejsze.

BIBLIOGRAFIA

E. Balcerzan: Liryka jako subiektywny obraz świata i przeżyć poety.

JSSurt” 1970 nr 11.

E. Balcerzan: Sytuacja liryczna. W: E. Balcerzan: Przez znaki. Poznań

1972, s. 195—250.

¹ J. Faryno: O języku poetyckim. ..Pamiętnik Literacki" 1972 z. 2, s. na.

E. Czaple jewicz: Adresat w poezji Leśmiana. Warszawa 1974.

K Dybdak: Nowe w nowej poezji: „Teksty" 1975 nr 1.

3. Faryno: O języku poetyckim. „Pamiętnik Literacki” 1972 z. 2.

M. Głowiński; Poetyka Tuwima a polska tradycja literacka. Warszawa 1902.

M. Głowiński: Wirtualny odbiorca w strukturze utworu poetyckiego. W. Studia z teorii i historii poezji. Serii I. Wrocław 1007

R. Jakobaon: Co to jest poezja. W: Praska szkolą strukturalna Warstwa 1000.

J. Kleiner: Rola podmiotu mówiącego w epice, liryce i w poezji dramatycznej. W: 3. Kleiner: Studia z zakresu teorii literatury. Lublin 1000.

M Kridl: O elemencie fikcyjnym w liryce W: Prace ofiarowane K. Wóy-ełckiemu. Wilno 1037.

O. Ortwin: O Uryce i wartościach lirycznych. W: O. Ort win: Próby przekrojów. Lwów 1036.

H. PustkowskI: Gramatyka poezji: Warszawa 1074.

J. Sławiński: Koncepcja języka poetyckiego awangardy krakowskiej. Wrocław 1000.

J. Sławiński: O kategorii podmiotu lirycznego. W: Wiersz i poezja. IV konferencja teoretyczno-literacka. Wrocław 1000.

3. Sławiński: Próba uporządkowania doświadczeń. W: Z problemów literatury polskiej XX w. T. III. Literatura Polski Ludowej. Warszawa 1005.

J. Sławiński: Wokół teorii języka poetyckiego. W: Problemy teorii literatury. Wrocław 1007, s. 70—04.

L. Spitzer: O perspektywie czasotcej w nowszej liryce francuskiej. (Liryka przemowy i ewokacyjny czas teraźniejszy). W: K. Vossler i L. Spitzer: Studia stylistyczne. Warszawa 1972, s. 301—327.

J. Trzynadlowski: Ewolucja liryki. W: Problemy teorii literatury. Wrocław 1907, s. 207—218.

J. Trzynadlowski: Motywacja liryczna. Prace Literackie. Seria O. 1984,

5. KŁOPOTY Z SYSTEMATYKĄ

Bogata i zróżnicowana na przestrzeni wieków produkcja liry-czna zdaje się umykać wszelkim klasyfikacjom. A jednak kwestia, jak dokonać wewnątrzrodzajowych podziałów liryki, jest bardzo istotna, właśnie z uwagi na jej wielopostaciowość. Żywioł liryczny przenika najrozmaitsze formy wypowiedzi, dziś przekracza już granice rodzajów, zatarł klarowną epickość w powieści, zadomowił się w dramacie. Monolog — typowo liryczna forma wypo*

327