DSC01779

31!

_13.1. Pojęcie i klasyfikacja długu publicznego oraz przyczyny jego wzrottu

(od 1 roku do 5 lat) i długoterminowy (powyżej 5 lat). Dług krótkoterminowy jest zaciągany w celu zapewnienia bieżącej płynności budżetu. Często ma on charakter rewolwingowy i wówczas staje się długiem trwałym. Zaciąganie nowego długu bieżącego w celu spłaty starego powoduje utrzymywanie się w długim okresie zadłużenia krótkoterminowego na stałym poziomie.

Dług publiczny dzielimy także na brutto, netto i potencjalni Dług brutto jest sumą zobowiązań władz publicznych względem podmiotów znajdujących się poza sektorem publicznym. Dług netto jest to dług brutto pomniejszony o należności władz publicznych od innych podmiotów, które wynikają na przykład ze stosunków wierzycielsko-dłużniczych, z zaległości podatkowych i celnych. Wyraża on wielkość faktycznego zadłużenia sektora publicznego, ale przy szacowaniu wysokości należności trzeba brać pod uwagę możliwości ich wyegzekwowania. Dług potencjalny stanowią zobowiązania, które jeszcze nie istnieją, ale wystąpią w przyszłości, na przykład w związku z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami.

W literaturze przedmiotu wyróżnia się dług przymusowy i dobrowolny. Dług przymusowi⁷ zaciągany jest wówczas, gdy niemożliwe jest uzyskanie pożyczki dobrowolnej. Wywołuje on podobne skutki jak nałożenie podatku, jest jednak od niego kosztowniejszy - w przyszłości może uniemożliwić zaciąganie pożyczek dobrowolnych lub też spowodować konieczność zaproponowania pożyczkodaw com wyższych korzyści [Komar 1994, s. 209; Pietrewicz 1995, s. 95 i 96; Gołębiowski 2008, s. 364i365;Chojna-Duch2001,s. 126; Wernik 2007, s. 112 i 114].

Wzrost długu publicznego jest spowodowany wieloma przyczynami. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:

1)    zaciąganie pożyczek i kredytów w celu pokrycia stale występującego deficytu budżetowego [Wernik 2007, s. 106],

2)    finansowanie zakupów' dokonywanych przez jednostki SFP kredytem kupieckim, którego okres spłaty przypada w następnym roku budżetowym,

3)    narastanie zaległych płatności, obciążonych odsetkami,

4)    dokapitalizowanie przez państwo niektórych podmiotów’ w formie przekazania papierów wartościowych, które podlegają wykupowi w następnych latach.

5)    uznanie przez państwo roszczeń osób fizycznych i prawnych spowodowanych działaniami podmiotów sektora publicznego, w których wyniku występuje konieczność wypłaty odszkodowań i rekompensat finansowych [Chojna-Duch 2001, s. 124 i 125],

6)    realizowanie doktryny ekonomicznej, która zakłada świadome utrzymywanie deficytu budżetowego i długu publicznego jako narzędzi interwencjonizmu państwowego [Kaleta 2001, s. 26],

7)    skłonność elit sprawujących władzę do unikania podnoszenia podatków i obniżania wydatków publicznych, co prowadzi do przerzucenia spłaty i obsługi powstałego w ten sposób długu na kolejne rządy.