DSC01033

u*

luty, Ukt, Au komunikacja literacka zachodzi za sprawą przed* miotów materialnych ~ kzląśek, Powodu)* to odmienne spojrzenia nu sytuacją komunikacyjną: ni* chodzi jut o kody, not my, konwencje nadswanli I odbioru, ale o instytucjo społeczne określające typ kultury, rodzaje dystrybucji I obiegu utworów — kslątek.    • i

Trudno byłoby w tym miejscu zreferować colą teorią t praktyk* naukowi 2ółklewtklogo. Pisząc o lekturze, badacz podkrnś-)a wpływ okoliczności nlellterscktch na ipoaób odciytanta (Inicjacja kulturowa. agitacja polHyctna tld,), podkreśla tok znaczenie sytuacji ciytania, których nlo moina sprowadzić tylko do nabywania (realizowania) kompetencji czytelniczych, tak Jak nlo ipoaób sprowadzić tywego, historycznego ccytolnlka do roli „użytkownika" norm tektury. Innym punktom polomlcsnym joat wizja kultury jako rzeczywistości i.jązykopodobnej", Badacz stwierdza. to wtórno ayatomy aomiotyoino, takie jak obrządy, reliyia, tradycja, sztuka nlo dysponują siłą sterowniczą równio silną jak system jązyka naturalnego, w związku t cnym oplsy-wanio działalności człowieka w kategoriach realizacji niezależnych od niego ayiitomów i kodów Jeat pewną Iluzją naukową, •wolstą dla striikturallzmu, Żółkiewski podkreśla, to w tyciu społecznym mamy do czynienia przede wszystkim z praktykami, takie praktykami komunikacyjnymi. Analiza systemowa (sotnio* tyczna) mota wyjaśnić tylko pewno (powtarzalno) aspekty tych praktyk, całość Ich powinna być opisana za pomocą globalnych teorii społecznych*⁴.    •

Sygnalizując koncepcjo Żółkiewskiego oddaliliśmy słq od głównego tematu, jakim jost semlotyczna teoria lektury. Odbiór literatury implikuje dwie aorto pytań. Pierwsza dotyczy sposobów, warunków I gwarancji porozumienia mlądzy nadawcą (autorem) • odbiorcą (czytelnikiem), abstrahując od treści tegoi porozumienia. Druga zawiera pytania o stosunek do sensu dzieła, o sposób lektury i funkcją czytelnika w procesie strukturallzacjl znaczeń tekstowych. Na te drugie pytania stara! slą w jakiejś mierze odpowiedzieć Barthet. Ksiąika S/Z we współczesnej teorii lektury jest raczej odosobntonai porównać by ją moina z całkowicie odmienną (filozoficznie i ideologicznie) fenomenologią lek-tuty Ingardena. Obydwie chcą zdać sprawą z tego, jak w procesie

2$S

czytelniczego kontaktu t dziełem konstytuuje stą jego sens. Odpowiedzi t metody są inne, ele wysiłek badawczy zmierza w podobnym kierunku. Jednakie współczesna teoria lektury jest zdominowana przez teorią komunikacji literackiej, która rozwija slą bardzo prqt.nl©, podejmuje problematyką historycznej recepcji utworów, tycia literackiego 1 kształtuje swoistą, uzaleśnloną od poetyki historycznej socjologią literatury.

W nauce francuskiej Istnieje rozróżnienie „semlologll komunikacji¹* 1 „semlologll znaczenia", L J. Calv*t, autor książki

0    Rolandzie Bartheale, przeciwstawia metodologią wielkiego krytyka ująclom komunikacyjnym. Calvet pisze, ze teoria komunikacji oparta na modelu lingwistycznym odstąpuje od badania problematyki zawartości przekazu literackiego na korzyść badania „uzbrojenia komunikacyjnego", które towarzyszy kaidoj możliwej sytuacji porozumienia. Włąie alą t tym proces, który moZna nazwać neutralizacją Ideologiczną jązyka („blancbissege idśologtąue de la langue"). Postawa taka jest głąboko obca Ber-thesowl, który postawił tobie za zadanie śledzić manowce sensu, wytwarzane I stymulowane przez Ideologią w pozornie niewinnym narsądzlu komunikacji, Jakim jest Jątyk⁴⁴.

Termin „semlologla znaczenia" wydaje tlą być trafny dla określenia tych wszystkich badań, które Interesują slą zawartością komunikacji literackiej, które pytają o produkcją sensu

1    transformacje znaczeniowe, zachodzące przy śmianie systemów semlotycznych, które wreszcie widzą aktywność literacką na tle problematyki historycznej, wykraczającej poza dzieje form 1 tradycji artystycznych. Sądzić moina, ie teoria modelowania artystycznego Jurija ł.otmana tei znalazłaby slą po taj stronie se-mlologU.

W nurt len wpisuje slą równleś Julia Kristeya t koncepcją produktywności znaczeniowej tekstów literackich. Kristeya otwarcie krytykuje teorią komunikacji. Pisze, te wywodzi slą one se strukturallzmu, który poczytywał sobie za wielkie oslągnlącie traktowanie tekstu jako skończonego wytworu, niezaleśnego od Intencji pilarza 1 czytelnika. Mniemanie takie dzielił t fenomenologią. Gotowe dzieło wpisywano w proces komunikacji w ten sposób problematyka wymiany zdominowała, według KrlsteveJ, całą wipółetesną nauką o literaturze. To nieprzypadkowe, ś« de