IMG 1403264708

INWAZJA ESEJU 119

| ^ komunikacji literackiej (lub jego obszernego sektora) — wyodręb-; ^ania tekstów wprowadza nowe kryterium dokonywania podziałów lite-i ratury. Przyj ąwszy proponowaną perspektywę genologiczną wyróżnię mo-I trzy zasadnicze sposoby klasyfikacji tekstów literackich:

1. Grupowanie utworów posiadających wspólne cechy morfologiczne.

| podejście takie jest charakterystyczne dla poetyki — polega na rozpoznaniu i opisie empirycznych jakości szeregu dzieł, a następnie na łącze-E ińu ich w duże całości na podstawie powtarzania się wykrytych jakości.

I    Grupowanie utworów, w których przejawia się ta sama postawa

II    duchowa lub które są aktualizacjami wspólnej formy poznawaniajCjkon-I struowania rzeczywistości. Ta metodologia klasyfikacyjna — uprawiana I nejez§lcif|kW ramach neokantyzmu, fenomenologii, egzystencjalizmu —

I dąży do wydobycia istoty gatunku czy rodzaju, ukrytej głęboko, poza

II zewnętrznymi i akcydentalnymi elementami. Uchwycenie istoty lub for-| my (rozumianej szerzej niż w poetyce — raczej w duchu epistemologii i kantowskiej) dokonuje się poprzez poznanie intuicyjne, dociekanie filozo-I ficzne, ogląd ejdetyczny, itp.

3. Wyodrębnianie przekazów literackich przejawiających określone j tendencje wobec znakowych obiektów zewnętrznych (kryterium relącyj-no-energetyczne). Główną regułą specyfikującą jest już nie zbiór cech budowy ani istota, lecz sieć stosunków dialogowych z innymi zbiorami tekstów. Grupa wypowiedzi pełniących wspólne zadania w procesie ko-j munikacji literackiej rozumiana jest jako wiązka energii semantyczno-! -estetycznej. Poza umożliwieniem wyodrębnienia przestrzeni istnienia eseju perspektywa „energetyczna” jest szczególnie przydatna przy klasyfikacji następujących typów tekstów: a) nastawionych na pełnienie funkcji I pragmatycznych (publicystyka, dydaktyka, krytyka, propaganda); b)użyt-j kowych, niesamodzielnych -lipnie mających autonomicznego bytu, stanowiących element większych mechanizmów komunikacyjnych.

Recepcja Podróży do piekieł Bolesława Micińskiego była świadectwem uzyskania przez esej pełni praw należnych autonomicznemu gatunkowi literackiemu, a także jednym z wielu sygnałów dokonującego się wówczas przełomu w twórczości prozatorskiej i świadomości literackiej. Reweren-cja, z jaką przyjęto eseistyczną książeczkę 26-letniego debiutanta, to zjawisko nie spotykane przed sezonem literackim 1937/38. Przypomnijmy kilka „świadectw odbioru”⁷. W dyskusji zorganizowanej przez „Wiado-mości Literackie” na temat najwybitniejszych dzieł polskich autorów, jakie opublikowano w -r. 1937, Podróże do piekieł znalazły się wśród książek

¹ Termin M. Głowińskiego (Świadectwa i style odbioru. „Teksty” 1975,