IMG 1403264831

INWAZJA ESEJU 127

Czas przerwać dotychczasowe procedery analityczne, bez litości ato-I mizu$^ce jednolity tekst Podróży do piekieł, i przejść do zasadniczej kwe-

I    m mechanizmu budowania spójności wypowiedzi eseistycznej. Sprawa ^ ważna przy rekonstrukcji poetyki każdego utworu literackiego, nabiera

II    szczególnej podczas interpretacji Podróży do piekieł, których autor I wyznał przecież:

Zadaniem eseju jest przedstawienie złożonego problemu w taki sposób, aby

I można było go ująć jednym rzutem, jak obraz. [196]

Mechanizmy koherencyjne uruchamiane są na wielu po-■ złomach tekstu i w rozmaitych odcinkach narracji eseistycznej z różną ■ intensywnością. Sprowadzić je można do dwu zasadniczych rodzajów dzia-I lań spójnościowych: operowania powtórzeniami (dosłownymi i parafrazo-I wanymi) różnych segmentów dyskursu¹⁷ oraz budowanie stale obecnych H kategorii znaczeniowych. Pomiędzy powtórzeniami stylistyczno-kompozy-' cyjnymi a stałymi elementami semantyki tekstu istnieje współzależność, I choć nie można przyjąć po prostu, iż tylko powtórzenia sekwencji stru-I mienia narracji uruchamiają stałe, duże jednostki znaczeniowe.

Częściej niż w dominujących wówczas typach prozy: literackiej (reali-I stycznej, psychologicznej) i naukowej stosowane są w esejach Micińskiego B powtórzenia syntaktyczne. W zależności od kontekstu pełni ta figura (I szczególne funkcje. Cytowany (częściowo tylko) na poprzednich stronicach I szereg aforystyczny musiał pojawić się w piątym fragmencie części 6 ze I względów właśnie koherencyjnych. Część 6 należy do najbardziej ufilo-I zoficznionych fragmentów eseju, rozważane są w niej powiązania funkcjo-I nalne i genetyczne teorii Kartezjusza. Filozoficzne analizy oraz biogra-I ficzne i historycznokulturowe hipotezy przesuwały tę część Podróży do I piekieł na tereny zagospodarowane zazwyczaj przez rozprawy naukowe. I Nadanie niemal poetyckiej rytmizacji jednostronicowemu odcinkowi tek-1 stu stanowiło dostatecznie silny sygnał organizacji naddanej, „ratujący" 1 literacki (estetyczny) charakter fragmentu, a pośrednio i całej części. 1 Obok funkcji sygnału estetycznego, powtórzenia służyły podkreślaniu re-: torycznych zalet tekstu. Dlatego paralelizm składniowy pojawia się tak I często w zakończeniach fragmentów jako dobitna puenta. W końcówce I ®ugiego fragmentu ostatniej części, aby uwydatnić znaczenie etycznych Ii fokonań Descartes’a poprzedza Miciński puentujące stwierdzenie ich po-I Wczasowej doniosłości kilkakrotnym powtórzeniem schematu zdanfo-^WeS°> polegającego na kontrastowym zaznaczeniu pomyłek autora Me-^dVtacji:

zwłaszcza s. 65—66) 11132- 233).

¹⁷ 0 powtórzeniu jako zasadniczym mechanizmie tworzącym tekst wielokrotnie *3 Lotman w swych głównych dziełach: Jzimua no cmpyKmypcuibmu noimwe(Tapty

i CmpyKmypa xydootcectmeimozo mcKcnta (MocKBa 1970, z was z-