DSC02760

wiązało się bowiem bezpośrednio z Absolutem. Z obszarów przyrodoznawstwa, fizyki- matematyki i kosmologii oraz spajającej je refleksji metafizycznej — nieskończoność trafiła teraz na grunt teologii.

W patrystyce tylko przygodnie stanowiła przedmiot pogłębionej analizy, św. Augustyn jako pierwszy określił Stwórcę mianem „nieskończonego” i odtąd atrybut ten będzie nierozerwalnie związany z Bogiem. Wyobrażenie natury Boga scalającej wszelkie przeciwieństwa, w tym skończoności i nieskończoności, oddaje choćby następujący fiagment Wyznań:

To dzieciństwo moje dawno już umarło, a ja żyję. Ty zaś, Panie, żyjesz zawsze i nigdy wTobie nic nie umiera. Przed początkami wieków, przed wszystkim, o czym można powiedzieć, że się stało wcześniej —Ty jesteś. I Bogiem jesteś, Panem wszystkiego, co stworzyłeś. WTobie istnieją przyczyny wszystkiego, co niestałe, trwają niezmienne podstawy wszystkich rzeczy zmiennych, żyją wieczne uzasadnienia wszystkiego, co nieobliczalne i co przemija w czasie¹.

Miła sercu romantyków była idea Boga łączącego w sobie samym przeciwieństwa, z których składał się świat. Zasada biegunowości i sprzeczności stanowiła podstawę szczególnej „metodyki” opisu rzeczywistości materialnej i wyobrażonej, m.in. dlatego platońsko-augustyńska i neoplatońska tućyi była im bliska. Na jej podstawie, obok fascynacji pismami mistyczny strza Eckharta, Jakoba Bohme, Angelusa Silesiusa czy Emanuela Swedcoń w dużym stopniu budowali swoją wyobraźnię religijną. Neoplatonizm c też narzędzia w konstrukcji wyjątkowej koncepcji panpoezji, łączącej \ z wiająco nowoczesny sposób wiarę, duchowość, estetykę, filozofię i egz- y. cję. „Neoplatoński grunt wyobraźni romantycznej jednoczy dwie tendencje:

ironicznego balansowania na linie sprzeczności w życiu i sztuce; a po wtóefc poszukiwania pozaironicznego gruntu egzystencji i tekstu, całej sztuki”’⁰. Szukając podwalin dla refleksji romantycznej przy okazji tropienia idei nieskończoności, dochodzę do przekonania, że wyobrażenie Boga u św. Augustyna dawało romantykom oparcie nie tylko w idealistycznie pojmowanej wierze, ale i w kontrapunktowym sposobie artykulacji treści wiary. U Augustyna mogli też odnaleźć upragnioną jedność i całość, gdyż „Bóg, będąc nieskończony, jest zarazem celem dla samego siebie, w samym sobie istniejąc, poznając siebie i sobie wystarczając, dzięki wielkiemu bogactwu swej jedności”¹'. Trzeba tu jednak zastrzec, że atrybut nieskończoności Boga u św. Augustyna, Jana Damasceńskiego czy Hilarego z Poitiers ma charakter— nazwijmy to - metaforyczny jako przymiot ogólny, bardziej emotywny niż racjonalny; nie znajdziemy przy tej okazji u wspomnianych autorów szczegółowych konkretyzacji, wniosków filozoficzno-teologicznych oraz analitycznych dociekań^{2 3}. Dopiero później Boska nieskończoność wypełniona zostanie określoną treścią i znaczeniami.

Współczesnym dał św. Augustyn poczucie ładu, piękna i harmonii stworzenia. Pokaz?.-/ drogę do przemiany duchowej na drodze kontemplacji. Poznanie Boga jest rn;;?iiwe, gdyż sami jesteśmy jego cząstką. On ustanowił porządek wszech świ-r i natury ziemskiej. Biorąc przykład z Boga, możemy uporządkować nasze duchowe wnętrze oraz chaos otaczającego świata. Owo pragnienie wyraził w prostych słowach Boecjusz, teolog, filozof i poeta zarazem, świadek upadającego świata starożytnych i narodzin ładu chrześcijańskiego:

43

1

Św. Augustyn, Wyznania, przeł. oraz wstępem i komentarzem opatrzył Z. Kubiak, Kraków 1995, s. 27.

2

   J. Ławski, Ironia i mistyka. Doświadczenia graniczne wyobraźni poetyckiej Juliusza Słowackiego, Białystok 2005, s. 25.

3

   Św. Augustyn, Wyznania, s. 320.

⁵¹ J. Kaniewski, Pojęcie nieskończoności w myśli św. Tomasza z Akwinu, w: św. Tomasz z Akwinu, Kwestie dyskutowane o mocy Boga, 1.1: O mocy Boga O mocy uczucia, red. M. Olszewski, M. Paluch OP, Kęty 2008, s. 346-355.